De Goese Tekenschool
Johan Boogaard
1. Tekenscholen in Zeeland
Tekenscholen, tekenacademies of teken
colleges ontstaan aan het eind van de acht
tiende eeuw en het begin van de negen
tiende eeuw. We weten dat in Middelburg,
in Goes, in Zierikzee en in Vlissingen zulke
tekenscholen hebben bestaan.
De doelstelling was om jonge mensen vanaf
ongeveer 12 jaar vooral op het technische
vlak enige tekentechnische vaardigheid bij
te brengen.
Afb. 1. Goes, de Ganzepoort met daarachter
het kruithuis, sepiatekening door G. Braam,
1839. HTA. Gemeentearchief Goes, nr. 422.
Meestal werd les gegeven in bouwkunde en
in hand- en lijntekenen. Ook het tekenen
van ornamenten en figuren stond vaak op
het lesprogramma.
Het initiatief voor de oprichting van derge
lijke tekencursussen lag vaak bij particu
lieren of particuliere instellingen. Vooral in
de beginperiode, het laatste kwart van de
achttiende eeuw, was dat het geval. Later,
in de negentiende eeuw, kwam de gemeen
telijke overheid in beeld als bevoegd gezag.
De reden was meestal dat de particuliere
instellingen de financiële middelen
ontbeerden om een tekenschool te runnen.
Omstreeks 1850/1860 werden de teken
scholen veelal opgeheven om plaats te
maken voor burgeravondscholen,
die gekoppeld waren aan gemeentelijke
H.B.S.'en.
Zo werd het Middelburgse 'Tekencollegie
Vlijt en Vernuft' in 1778 opgericht om later
verder te gaan als 'Teekenacademie der
Stad Middelburg'. In 1856 werd deze aca
demie opgeheven, de lessen werden overge
nomen door de Burgeravondschool.
In Zierikzee is er sprake van een stadste-
kenschool. De oprichtingsdatum is niet
bekend, waarschijnlijk in het begin van de
negentiende eeuw. In 1860 ging deze school
op in de gemeentelijke H.B.S.
De Vlissingse stadstekenschool werd pas
opgericht in 1822.
Ook deze school verdween in 1869.1'
2. Het 'Teekencollegie' te Goes
We gaan nu de situatie in Goes bekijken,
waar het om avondtekenonderwijs ging.
In het Goese gemeentearchief bevindt zich
het archief van het 'Teekencollegie', dat
heeft bestaan van 1785 tot 1788. Het is
slechts een bescheiden archieije, bestaande
uit één map met financiële stukken. Toch
kunnen we uit die beperkte gegevens een
aantal zaken te weten komen.
Het 'Teekencollegie' werd opgericht op
4 oktober 1785. Daarmee zou het één van
de oudste tekenscholen in Zeeland zijn. Het
is een avondschool, waar les wordt gegeven
in schilderkunst, beeldhouwkunst en
bouwkunde. Het ledenbestand kende
opperdirecteuren, dirigerende leden, hono
raire leden en oefenende leden.
Afb. 2. De Nieuwe Havenpoort van Goes,
detail van een tekening door gemeentearchi
tect L.Ph. de Lannée de Bétrancourt, ca.
1845. HTA. Gemeentearchief Goes, nr. 516.
2