Monumentenpanden: voorrecht en zorg
Kleine oorzaken, grote gevolgen
De Monumentenwacht:
om verval te voorkomen
Abonnement
Meer inspecties nodig?
Filmopnamen in Kloetinge
ARCHEOLOGIEGESCHIEDBEOEFENING MONUMENTENWACHT MUSEA
De eigenaar van een monumentenpand is een
bevoorrecht en rijk persoon. Hij heeft iets bijzonders en
van grote waarde onder zijn hoede. Het bezitten van een
monumentenpand is niet alleen een voorrecht maar ook
een zorg. Het is per definitie op leeftijd en dus zeer
kwetsbaar en fragiel. Verval ligt op de loer. Slijtage,
weersinvloeden, schimmels en insecten vormen een
voortdurende plaag en bedreiging. De tand des tijds
kent geen genade.
Het begint vaak met een afgewaaide dakpan, een
gescheurde lei, of een gat of breuk in het zink van de
goten. Het zijn kleine oorzaken met vaak vervelende en
soms grote gevolgen, die lekkages en andere ongemakken
met zich meebrengen en dure reparaties vergen. Er zijn
ook oorzaken van een andere aard. Zo kan een gebouw
ernstig te lijden hebben van het klimaat (regen, wind, zon
en koude) en van biologische invloeden (schimmels,
zwammen insecten en andere diersoorten). In beide geval
len wordt dit verergerd door een vochtig milieu. Door het
ontbreken van een passende bestemming van een gebouw,
door slijtage of door onregelmatig of slecht onderhoud
wordt verval verder in de hand gewerkt. Van opzet is zel
den sprake. Onwetendheid, nonchalance en ondeskundig
ingrijpen zijn de belangrijkste redenen van deze achteruit
gang. En naarmate de aantasting voortschrijdt wordt ook
de financiële drempel hoger om de geconstateerde schade
te herstellen. Regelmatig en verstandig onderhoud kan het
verval stoppen en voorkomen.
De Monumentenwacht van de Stichting Cultureel
Erfgoed Zeeland is ervoor om een monument voor verval
te behoeden. Monumentenwachters bezoeken het monu
ment jaarlijks of om het jaar voor een bouwkundige
inspectie. Zij doen dit heel grondig, ook op de minder
toegankelijke plekken.
Monumentenwachters zijn gedreven vaklieden. Zij weten
alles van goten en galmgaten, neuten en nokvorsten, met
selwerk, muurankers, spaarbogen en speciebaarden. Die
kennis wordt regelmatig aangevuld met trainingen en cur
sussen op specifieke vakgebieden. Bovendien beschikken
zij over de juiste uitrusting en de behendigheid om in de
verste hoeken van een pand te komen. Zij letten er ook
op dat alle plekken op een veilige manier bereikbaar blij
ven. Door hun grote ervaring kennen monumentenwach
ters de kwetsbare punten van ieder monument. Hun
bevindingen vermelden zij in een inspectierapport. In
volgorde van prioriteit staan hierin de geconstateerde
gebreken en mogelijke maatregelen nauwkeurig aangege
ven. In voorkomende gevallen kan het inspectierapport
dienen als basis bij een aanvraag voor subsidie of belas
tingaftrek.
De kerntaken zijn inspecteren en adviseren. Daarnaast
worden kleine gebreken nog tijdens de inspectie hersteld.
Het gaat dan om het recht leggen van een scheef gewaaide
dakpan, het reinigen van een verstopte goot, het repareren
van een gaatje of een kleine scheur in het loodwerk.
Kleine zaken dus die al veel ellende kunnen veroorzaken.
Grotere reparaties worden niet door de monumenten
wachters uitgevoerd. De eigenaar is vrij in hoeverre hij de
adviezen opvolgt en door wie hij de onderhoudswerk
zaamheden laat verrichten. De SCEZ heeft voor dit werk
vier ploegen van elk twee deskundige en conditioneel
goedgetrainde wachters. Elke ploeg is voorzien van een
complete, op de werkzaamheden toegeruste bus voorzien,
van een mobiele kantoorruimte.
De monumentenwachters inspecteren en adviseren
alleen de panden van eigenaars die hiervoor een abonne
ment bij de SCEZ hebben. Bent u eigenaar van een
rijksmonument, dan wel van een beeldbepalend pand,
dan kunt u zich aanmelden. De toelating is echter afhan
kelijk van het provinciaal beleid en de beschikbare inspec
tie-capaciteit.
De Monumentenwacht van de SCEZ is onafhankelijk,
heeft geen winstoogmerk en wordt gesubsidieerd door de
provincie Zeeland. Een jaarabonnement kost landelijk
gemiddeld rond de 45. Het uurtarief voor een inspectie
ligt daar ver onder. De exacte tarieven voor Zeeland kunt
u opvragen bij de SCEZ (tel. 0118-670880). De duur van
een inspectie varieert van enkele uren voor een woonhuis
tot enkele dagen voor een kerk of kasteel. Bovenop het
inspectietarief komen alleen nog de eventuele materiaal
kosten van kleine reparaties.
Het huidige abonneebestand van de SCEZ omvat in
totaal een kleine 800 monumenten. In totaal telt de
provincie Zeeland ruim 3300 rijksmonumenten, variërend
van kerken, woonhuizen, molens, openbare gebouwen en
kantoren, verdedigingswerken tot weg- en waterbouw
werken aan toe. Dit betekent dat slechts een kwart van
alle rijksmonumenten in Zeeland regelmatig door de
monumentenwachters bouwkundig worden geïnspecteerd
en dat de toestand vastgelegd wordt in een (bouwkundig)
inspectierapport. Daarnaast treffen de wachters tijdens
hun werkzaamheden 'naastliggende monumentale pan
den' aan, ook die onlangs zijn gerestaureerd respectievelijk
zijn gerenoveerd, waarvoor het heel raadzaam zou zijn als
deze regelmatig zorgvuldig bouwkundig worden nagelo
pen om deze van een toekomstige restauratie en aldus
voor de hiermee samenhangende hoge kosten te behoe
den.
Het is gebleken dat het altijd financieel aantrekkelijker is
om een monumentaal pand goed op orde te houden door
het plegen van regelmatig deskundig toezicht en navenant
onderhoud, dan eens in de zoveel jaren het monument te
laten restaureren. Dit nog los van alle bijkomende ellende
en andere vormen van schade.
De Provincie Zeeland heeft aan een filmproductie
bedrijf de opdracht verstrekt om op een speelse en leuke
wijze de activiteiten die de Provincie verricht of in haar
opdracht laat verrichten in beeld te brengen, zo ook van
de acitviteiten rond het culturele erfgoed en alles wat
Zeeuws Erfgoed 9
