A
Erkenning Zeeuws
STREEKTALEN
'Sik
...Cl
f
f
ARCHEOLOGIEGESCHIEDBEOEFENINGMONUMENTENWACHTMONUMENTENZORGMUSEAi
benaming klophengst en in Cadzand ook eens
Binnenhengst is de Oostburgse benaming. Het WZD geeft
knophengst op voor West-Zeeuwsch-Vlaanderen en voor
Walcheren, klophengst is algemeen in heel Zeeland; de
benaming verwijst naar de behandeling die de hengst
ondergaat: omdat het niet wenselijk is met zo'n paard te
kweken, werd de ingedaalde teelbal verbrijzeld met een
houten hamer.
KLOPHENGST
m C'iil'éribufc
bnrcnfkw i^js!
kMvigsi
kiWip^mrJrt
pet
pak
pet
peta*
pjpar
AAI-
IP-
Deze aflevering besteedt ook aandacht aan de lichaams
delen, de eigenschappen i.v.m. lichaamsbouw, houding en
karakter, de voortplanting, de ziekten en de behandeling
en verzorging. Zeeuws-Vlaamse benamingen zijn
bijvoorbeeld breistaarten voor het vlechten van de manen
en hunkeren voor hinniken. Hunkeren is een klank
nabootsend woord, dat ook in een groot deel van OV
voorkomt, naast de ontronde vorm hinkeren in de
Denderstreek. Neigen en neien worden in het westen
gebruikt en vertonen gelijkenis met het Engelse to neigh.
Met de voorbenen harkend over de grond krabben wordt
in ZV krauwen genoemd, in Vlaanderen hoor je klauwen,
scharten en kappen. Op hol slaan is op de loop gaan of
op (de) hol slaan of slagen. In Koewacht zegt men
op de rip gaan en in Overslag op de bijs gaan.
De nageboorte levert een mooi kaartbeeld op:
in het westen heeft Zeeuwsch-Vlaanderen vooral schoon,
in het oosten schoonmaaksel. Ook vuil en nageboorte
zijn opgegeven.
Dat de standaardtaal al langer doorgedrongen is in
Nederland dan in Vlaanderen blijkt uit enkele
benamingen voor ziekten: de Zeeuwen geven vaker een
standaardtalig woord op dan hun Vlaamse collega's:
zo wordt rotstraal of hoefkanker opgegeven in Zeeland,
in de andere provincies hoor je vooral kankervoet en -poot.
Dat het niet altijd zo is, blijkt dan weer uit geraaktheid
voor de maandagziekte en strangeljoen voor goedaardige
droes. Standaardtalige invloed merk je ook bij de bena
mingen voor de baarmoeder: in ZV baarmoeder, elders
lijfmoer, matrice of samenstellingen met -bed.
Dat zo'n aflevering een schat aan dialectwoorden bevat,
is duidelijk. Het materiaal is gepresenteerd in 287
woordenboekartikels, met 104 woordkaarten en 42
afbeeldingen. De woordkaarten visualiseren de mooie en
gevarieerde dialectgebieden. Roepwoorden, lokwoorden
en vooral het optuigen van het paard en het paardentuig
vormen dan de hoofdbrok voor een tweede aflevering
over het paard, die in 2005 verschijnt.
Na de uiteenzettingen werden de eerste exemplaren
overhandigd aan de subsidiërende partijen. Voor de
provincie Zeeland nam gedeputeerde J. Suurmond
de nieuwe aflevering in ontvangst.
Op 22 januari jl. kwam de erkenning van het Zeeuws
als officiële streektaal weer even in het nieuws: Omroep
Zeeland en de PZC berichtten erover. De regering heeft
immers nog altijd geen besluit genomen in verband met
de erkenning. Tweeënhalf jaar geleden diende de provin
cie Zeeland een aanvraag in. Vorige zomer was er nog
contact met het ministerie, en er zou voor 1 november
een besluit zijn; later werd de einddatum 1 januari. Maar
ook in januari bleef alles stil. De nieuwe deadline is nu
'voorjaar 2004, voor de zomer'.
Op 23 januari werd Kees Martens, voorzitter van de
Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek, kort
geïnterviewd door de NCRV over het uitstellen van die
beslissing. Omdat het over een niet-ingeloste belofte
ging, vond NCRV-radio dit een geschikt onderwerp voor
hun rubriek 'de belofte' in 'één op de middag' op radio 1
De gedeputeerde Harry van Waveren werd geïnterviewd
en omdat men ook van de Zeeuwse bevolking wou horen
wat ze van de erkenning vonden, kwam een verslaggever
langs in de Schaapskooi in Nisse. Toon Martens, de
beheerder van het bezoekerscentrum, en een lerares die er
op bezoek was met een klasje uit Goes, konden hun
commentaar over het Zeeuws en de erkenning kwijt in de
uitzending. Ook mevrouw M.G.E. Koomen uit Ossenisse,
CDA-lid van de Tweede Kamer, kwam aan het woord.
Zij had contact met het ministerie en beloofde om verde
re actie te ondernemen in de richting van de staatssecreta
ris van Binnenlandse Zaken om hem aan de gedane belof
te te herinneren. Of die belofte inderdaad wordt ingelost
voor de zomer, hoort u misschien binnenkort.
Prof. dr. Magda De-vos,
gedeputeerde
Van der Mei-ren en
gedeputeerde Suurmond
na de overhandiging van
de eerste exemplaren
(foto Tineke De Pauw).
Auteurs en subsidiënten
poseren voor een groepsfoto
(foto Tineke De Pauw).
Zeeuws Erfgoed 21
