Aanstormend talent
MONUMENTENWACHT
r
ARCHEOLOGIEGESCHIEDBEOEFENING.
de leien onderworpen aan een fysisch, chemisch en
petrografisch onderzoek. Door deze onderzoeken worden
breuksterkte, samenstelling en wateropname bepaald en
kan de verwachte levensduur van de lei worden berekend.
De leien uit de categorie 'slecht' gaan minder dan 50 jaar
mee en de leien uit de categorie 'goed' zullen langer dan
80 jaar dienst kunnen doen als dakbedekking. Een duur
zaam leien dak begint eigenlijk al in de leisteengroeve:
daar moet het materiaal zorgvuldig worden verwerkt.
Er moet een juiste selectie gemaakt worden om te komen
tot een goed eindproduct. De grilligheid van de natuur
moet in de groeve al worden herkend. Een leisteengroeve
produceert dan ook meer afval dan dakleien.
Behoedzaam transport en overslag staan garant voor een
goede kwaliteit. De keuzemogelijkheid aan leien is zeker
MONUMENTENZORGMUSEASTREEKTALEN
de laatste tijd groot. Leien uit Spanje, Duitsland,
Frankrijk, Portugal, Noorwegen en Vietnam zijn ruim
voorradig en worden dan ook veelvuldig toegepast.
Bij elke keuze zal duurzaamheid centraal moeten staan.
Natuurlijk mogen bouwhistorische aspecten en kleur
hierbij niet over het hoofd worden gezien. Vervolgens
moeten de leien vakkundig op het dak worden
aangebracht. Een goed leien dak is dan ook het resultaat
van de samenwerking tussen groeve, importeur,
onderzoeksinstituten en leidekker.
Door een jaarlijkse inspectie van de Monumentenwacht
en tijdige reparatie van gescheurde of uitgezakte leien
zal een dak dat gedekt is met leien een blijvende
(waterdichte) bijdrage leveren aan het instandhouden
van onze monumenten.
Zeeuws Erfgoed
bijeengebracht. Ik heb horen zeggen dat het voor een deel
van de plaatselijke bevolking een mooie gelegenheid was
om wat zwart(-smokkel-)geld voor een goed doel te
bestemmen (witten).
Vanuit de toren kunnen we ons een beeld vormen van
de daken; ik tel 47 dakvlakken. De centrale koepel is de
grootste daarvan en helemaal gedekt met gesmoorde
leipannen. De gietijzeren hemelwaterafvoeren die
daaronder door de constructie lopen, geven problemen.
Dat was te verwachten, na vijftig jaar. Bovenin zijn netjes
alle gaten die door kauwen of duiven gebruikt kunnen
worden om te nestelen, afgedekt met geplastificeerd gaas.
Op een na, want hierin huist de kerkuil.
De Monumentenwacht Zeeland inspecteert nu in
Zeeland ongeveer 900 objecten, terwijl er toch zeker 3500
rijksmonumenten zijn die beslist in aanmerking komen
voor een abonnement. Voor elk oud pand is een regelma
tige inspectie aan te bevelen.
Je zou onze Zeeuwse monumenten de hoogste divisie
kunnen noemen. Sommige talenten hebben helaas geen
ambitie om daarbij te horen. Andere zouden weer graag
willen, maar hebben het (nog) net niet. Deze kerk vind ik
een aanstormend talent, en ik ben benieuwd of ze over
enkele eeuwen tot de gevestigde orde zal horen.
Vandaag mogen we een eerste inspectie uitvoeren.
Het gaat om de Parochiekerk van Onze-Lieve-Vrouw-ten-
Hemelopening in Philippine. Het is een grote ingewikkel
de constructie, die helemaal in baksteen uitgevoerd is.
Het geheel doet een beetje Romaans aan. Bij zo'n eerste
inspectie is het toch altijd spannend wat je aan zult
treffen, en dat geldt zeker voor mij, want ik ben nog
niet zo lang in functie.
We worden opgewacht door Willy, de onderhoudsman
van de kerk. Samen doen we een ronde door de kerk en
de toren. Zoals gebruikelijk vragen we naar de bijzonder
heden omtrent het onderhoud. Elke druppende afvoer
of gebroken pan meldt hij ons. Hij weet ook aardig
gedetailleerd te vertellen over uitgevoerde reparaties.
Wanneer we elkaar wijzen op bouwkundige details, merk
je aan zijn reacties dat dit gebouw hem na aan het hart
ligt. Het gaat dan ook om een prachtige koepel, een
bolgewelf van enorme doorsnede, dat rust op een
betonnen ring, die op zijn beurt weer rust op een
achtkantige onderbouw met grote boogopeningen.
Soms zou je willen dat je het bouwproces van een
oude kerk kon meemaken; even terug in de tijd. Deze
kerk is pas vijftig jaar geleden gebouwd, en als Willy
vertelt, is het bijna alsof ik er zelf bij ben. Twee metselaars
kwamen uit Oostburg en een uit IJzendijke. De oude
P.Bogtmans heeft in z'n eentje de grote koepel gebouwd
zonder enige ondersteunende constructie. Hij gebruikte
alleen acht latten om in de richting te blijven. In het
eerste laagje verwerkte hij ongeveer driehonderd stenen,
handvormstenen uit de (plaatselijke) Aardenburgse
steenfabriek. Het is iets om trots op te zijn, want het
is mooi strak metselwerk geworden.
Wat verder nog bijzonder is aan deze kerk, is dat hij
nog helemaal in oorspronkelijke staat is; opgebouwd in
één bouwstijl. Dat is toch ook te danken aan de jonge
leeftijd en de omstandigheden waaronder het bouwproces
kon starten. Tijdens de laatste dagen van de bezetting
haalden de Duitsers de toren van de oude kerk neer.
Uit rancune, of uit militaire overwegingen? De regering
betaalde een goede schaderegeling (75%). Het begin
kapitaal werd via cadeautjes, collectes, een Vlaamse kermis
en een flinke duit in het zakje door Mgr. Hopmans
