1] Valorisering
Staats-Spaanse Linies in
Zeeuws-Vlaanderen
Redoute,
Kapitale dam.
Geschiedenis
Behoud door ontwikkeling
De visie
Projectinformatie
In het landschap van Zeeuws-Vlaanderen zijn veel wallen,
forten, schansen en liniedijken te zien. Ze vormen de
overblijfselen van de Tachtigjarige Oorlog. Deze oorlog,
ook wel De Opstand genoemd, duurde van 1568 tot
1648. Er werd gevochten tussen de Spanjaarden en de
Staatsen. De Staatsen waren de inwoners van het gebied
dat we nu Nederland noemen. De huidige landsgrens is
mede door De Opstand bepaald. Gedurende die tachtig
jaren zijn door beide partijen veel militaire bouwwerken
aangelegd. Deze historische verdedigingswerken bestaan
uit de vestingplaatsen Sluis, Retranchement, Axel en
Hulst en uit minder bekende vestingen, forten, schansen,
inundatiesluizen en liniedijken. Wanneer we nu in het
landschap kijken, zien we verschillende forten die aan
elkaar verbonden zijn door liniedijken, maar vaak is zoiets
alleen voor de kenner te ervaren.
De provincie Zeeland wil zoveel mogelijk mensen bewust
maken van dit bijzondere erfgoed dat vaak letterlijk in de
achtertuin ligt. Naast het verzamelen van diverse gegevens
uit archieven en boeken over het ontstaan van de linies, is
het nuttig gebleken om een visie te laten opstellen op het
raakvlak tussen cultuurhistorie en ruimtelijke ontwikke
lingen in dit gebied. Voornamelijk om een antwoord te
krijgen op de vraag, hoe we in de toekomst met de linies
moeten omgaan. De linies zullen een nieuwe bestemming
moeten krijgen. Deze waardeversterking wordt met een
Vlaamse term 'valorisering' genoemd.
Liniezone
In Zeeuws-Vlaanderen is nooit sprake geweest van één
linie die de grens bepaalde tussen de vijanden. Er ont
stonden meerdere linies, dat is bijzonder.
De verdedigingslinies die in de rest van Nederland zijn
te vinden, bestaan bijna altijd uit één linie. Een linie
bestaat uit een aantal aarden verdedigingswerken die
verbonden worden door liniedijken. De Staats-Spaanse
Linies zijn oost-west georiënteerd. Tussen de linies in
lag een gebied dat vaak onder water gezet kon worden.
Liniedijk
Niet iedere dijk is een liniedijk. De liniedijken worden
beter onderscheiden van de andere dijken. Door alle
dijken die onderdeel vormen van de Staats-Spaanse
Linies een eigen herkenbaar profiel te geven, vallen ze
meer op. Op onderstaand plaatje is een voorstel te zien
voor zon profiel.
Selectief o n twikkelen
Er wordt niet naar gestreefd om iedere dijk en ieder
voormalig fort te herstellen. Dicht bij de vestingsteden
zou de bezoeker meegenomen moeten worden op een
zorgvuldig aangelegd pad met forten die opnieuw
worden ingericht. Verder van de kernen af kunnen de
linies een meer verborgen bestaan gaan leiden en door
de in cultuurhistorie geïnteresseerde bezoeker ontdekt
worden.
Opnieuw zichtbaar maken
Het opnieuw zichtbaar maken van de resten van de
linies richt zich niet alleen op restauratie naar de
oorspronkelijke toestand, maar ook naar de latere
geschiedenis die in het landschap een rol heeft
gespeeld. Een fort dat niet meer zichtbaar is, maar
weer zichtbaar wordt gemaakt, kan bijvoorbeeld
ingericht worden als bloemenweide, tuinkamer,
boomweide of als land-art.
Op dit moment ziet u in het gebied nog weinig aan
herstel. De overblijfselen van de linies liggen er min of
meer verscholen bij. Op termijn zullen diverse forten en
schansen hersteld worden, vaak gecombineerd met andere
infrastructuur- of natuurontwikkelingsprojecten. Maar
dat is nog toekomst.
Begin dit jaar is de provincie gestart met een uitwerking
voor Oost-Zeeuws-Vlaanderen. Er zal een ontwerp
gemaakt worden voor de Linie van Communicatie tussen
Hulst en Sas van Gent. In West-Zeeuws-Vlaanderen zal
binnenkort gestart worden om natuurontwikkeling te
koppelen aan herstel van de liniedijken. Ook op het
gebied van voorlichting vinden er veel activiteiten plaats.
De website www.staatsspaanselinies.nl gaat binnenkort
on-line. Het rapport: Staats-Spaanse Linies, Valorisering
van frontierland Zeeuws-Vlaanderen, is te verkrijgen bij
het informatiecentrum van de provincie Zeeland, tel.
0118-631400. Daarnaast is in de boekhandel het boek
'Versterckt Zeeland' te verkrijgen; hierin staan verdedi
gingswerken in het algemeen centraal.
Initiatiefnemer: Provincie Zeeland
Meer informatie:
De heer Marcel van Wezel
[tel: 0118 - 63 10 88,
mcp.v.wezel@zeeland.nl]
Overige betrokkenen:
- Gemeente Sluis
- Waterschap Zeeuws-Vlaanderen
- Dienst Landelijk Gebied
- Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
- Platform Verdedigingswerken Zeeland
- Gebiedscommissie West Zeeuws-Vlaanderen
- Landschapsarchitectenbureau H+N+S
Oplevering: September 2003
Subsidiecategorie: Regionaal
To tale projectkosten: 226.890
Bijdrage Belvedere: 170.168
