Project Waardering Terreinen van Archeologische
Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart
Zeeland (AMK Zeeland)
ARCHEOLOGIE
GESCHIEDBEOEFENINGMONUMENTENWACHTMONUMENTENZORGMUSEASTREEKTALEN
aardewerk uit de tweede
helft van de 9de eeuw,
aangetroffen in de
nabijheid van een
afgegraven vliedberg te
Nieuwerkerk
Schouwen-Duiveland).
Stand van zaken
Alle Terreinen van Archeologische Betekenis in de
gemeente Schouwen-Duiveland zijn gewaardeerd. Dit
heeft als gevolg dat een aantal van deze terreinen waar
geen archeologische waarden aangetroffen zijn, van de
Archeologische Monumentenkaart Zeeland verdwenen is.
Terreinen waar wel archeologische waarden geconstateerd
zijn, werden opgewaardeerd. Het merendeel is opgewaar
deerd tot een Terrein van Archeologische Waarde en een
klein aantal is zelfs een Hoge Archeologische Waarde
toegekend.
Momenteel wordt gewerkt aan de rapportage voor de
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek
(ROB). Deze voert de nieuwe gegevens door, zodat de
AMK Zeeland voor wat betreft de gemeente Schouwen-
Duiveland direct geactualiseerd wordt. Dit product wordt
vervolgens voorgesteld aan de Provincie Zeeland en de
gemeente Schouwen-Duiveland. Deze laatste neemt de
geactualiseerde AMK op in haar bestemmingsplannen
voor het buitengebied van Schouwen-Duiveland.
Naast Schouwen-Duiveland is het verdronken
Oud-Rilland gewaardeerd. De Archeologische Werk
gemeenschap Nederland (AWN) zal zich bezighouden
met het documenteren van de nog aanwezige archeologi
sche resten, voordat deze definitief tot het verleden behoren.
Ook het terrein van Archeologische Betekenis te
Nieuw-Namen is definitief gewaardeerd.
Scho uwen-Duiveland
Concrete resultaten van het onderzoek kunnen in dit
stadium nog niet prijsgegeven worden, mogelijk in de
volgende aflevering van Zeeuws Erfgoed. Er kunnen
echter wel een aantal algemene bevindingen nader worden
toegelicht. In totaal werden in deze gemeente 23 terreinen
onderzocht, waarvan er 19 een afgegraven mottekasteel of
'vliedberg' zouden zijn. De overige terreinen betroffen een
versterkt huis en oude verhoogde woonplaatsen.
ophogingslagen van het mottekasteel.
Soms worden deze sporen daadwerkelijk aangetroffen,
maar soms wijzen de resultaten van het bureauonderzoek
in een andere richting en moet de ligging van de vliedberg
op een andere locatie worden gezocht. Dit blijkt dan ook
uit het veldonderzoek. Een enkele keer is er door recente
verstoringen of het veelvuldig egaliseren van het land niets
meer van het kasteelterrein over.
Over het neerhof of voorterrein van het mottekasteel is
weinig bekend en vaak zijn er geen aanwijzingen voor de
ligging of omvang van dit terrein. Slechts een enkele keer
werden op basis van het Actueel Hoogtebestand
Nederland (AHN) en luchtfoto's uit de Tweede Wereld
oorlog aanwijzingen gevonden.
Een spectaculaire ontdekking was het voorkomen van
aardewerk uit de tweede helft van de negende eeuw
(zie foto) op één van de terreinen met een afgegraven
vliedberg. Dit wijst op bewoning op deze plek
voorafgaand aan de periode van de mottekastelen.
Mogelijk bevond zich hier in de Karolingische periode
een woonterp. Het land was toen immers nog niet
bedijkt.
Het was niet eenvoudig om aanwijzingen voor de ligging
van een afgegraven mottekasteel met nederzettingster rein
uit de twaalfde, dertiende of veertiende eeuw in het veld
aan te treffen. Ten eerste is de berg (opperhof), waarop
een houten of stenen bouwwerk verrezen was, in de
eeuwen erna langzaam in verval geraakt om dan volledig
afgegraven te worden in de negentiende eeuw of tijdens
de grootschalige ruilverkaveling na de Tweede
Wereldoorlog. De meeste vliedbergen zijn nog voor de
watersnoodramp in 1953 afgegraven. Deze hebben dus na
afgraving onder water gestaan. Vooral de grote verande
ringen in het cultuurlandschap als gevolg van de ruilver
kaveling en opbouw van het land maken het onderzoek
tot een heuse speurtocht, waarbij de meeste aanknopings
punten verdwenen zijn.
Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek
wordt in het veld aan de hand van een oppervlakte-
kartering en grondboringen gezocht naar de gracht of
Medewerking
Het onderzoek naar verhoogde woonplaatsen was minder
succesvol. Mogelijk zijn deze verhogingen in het land
schap volledig weggegraven. In totaal werden 22 van de
23 terreinen in het veld onderzocht. Dit kon vooral tot
stand komen door de voortreffelijke medewerking en
bereidheid van de verschillende perceelseigenaren
en pachters.
Als een poging tot het opvullen van de kennislacune
betreffende de vliedbergen in Schouwen-Duiveland mag
dit project niet gezien worden. Het is louter een onder
zoek in kader van de actualisering van de AMK Zeeland,
waarbij een aantal nieuwe zaken aan het licht kwamen.
Zeeuws Erfgoed 6
