Archeologisch onderzoek
van Zeeuwse kastelen
Het buitenhuis Bloemendaal bij Aardenburg, circa 1900 (Zeeuwse
Bibliotheek, Middelburg, Beeldbank Zeeland)
Zwanen bij Huize Weelzicht, Schuddebeurs
(Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland)
Kasteel
Saeftinghe
Slikken
Konteoord
Afbeeldingen
De catalogus bevat ook beschrijvingen van afbeeldingen en
kaarten, bijvoorbeeld een kopergravure van H. Speelman naar
een tekening van C. Pronk van het (verdwenen) slot Bruëlis
te Kapelle (1750); een negentiende-eeuwse steendruk van
H.J. Backer van de bouwval van het kasteel te Sluis of een
wandelkaart uit 1887 van Domburg en omstreken met
Zeeland is een provincie waarin maar weinig kastelen zijn
overgebleven. Dit wordt een beetje gecompenseerd door de
unieke historisch-topografische documentatie van Zeeuwse
kastelen, dankzij het werk van zeventiende- en achttiende-
eeuwse tekenaars en schilders als Roeland Roghman, Isaac
Hildernisse, Cornelis Pronk, Abraham de Haen en anderen.
Ook het archeologisch onderzoek heeft de afgelopen halve
eeuw onze kennis van Zeeuwse kastelen belangrijk vermeerderd.
Een viertal voorbeelden uit diverse regio's van de provincie.
informatie over de buitenplaatsen. Het Zeelandtrefwoord
'Historisch topografische verzamelingen' levert boektitels op
waarin fraaie afbeeldingen te zien zijn: Nicolaes Visscher,
Speculum Zelandiae (circa 1650); Zeeland in prent: 18e eeuwse
prenten van steden, dorpen, kastelen en buitenplaatsen (1970)
en A.I.J.M. Schellart, Kastelen en landhuizen in Zeeland in oude
ansichten (1973). Voor het bekijken van oude prenten is het
openslaan van de bekende Nieuwe cronyk van Zeeland van
Mattheus Smallegange uit 1696 een goed idee: een boek
boordevol informatie over Zeeland.
Beeldbank Zeeland
Veel meer afbeeldingen zijn te bekijken in de Beeldbank
Zeeland, ook te vinden op www.zeeuwsebibliotheek.nl Daarin
zijn zowel foto's als prentbriefkaarten opgenomen. Zoeken op
het woord 'buitenplaatsen' levert vele treffers op waaronder een
oude foto van het voormalige buiten Bloemendaal te
Aardenburg en een gekleurde ansicht van Huize Weelzicht te
Schuddebeurs (circa 1905).
De collecties van het Zeeuws Documentatiecentrum
In het Zeeuws Documentatiecentrum kan nóg een stapje verder
gezocht worden. Het centrum beschikt over een bijna compleet
aanbod van Zeeuwse publicaties en er zijn bijzondere collecties
te raadplegen. In de collectie onderwerpsdossiers zijn gegevens
te vinden, niet alleen over kastelen en buitenplaatsen maar ook
over bewoners zoals Philips van Marnix van Sint-Aldegonde,
eens bewoner van kasteel Aldegonde te West-Souburg. In de
collectie handschriften is een werk aanwezig van K. van
Alkemade en P. van der Schelling, Aadelycke Stam-huyzen,
kasteelen en lust-Huyzen van Zeelandt (z.jmet korte teksten
en prachtige tekeningen.
Het voormalige kasteel van Saeftinghe, aangegeven op een reconstructie
van oostelijk Zeeuwsch-Vlaanderen in 1570
(RAAP-rapport 685, naar Leenders)
Locatie onbekend
Sommige Zeeuwse kastelen zijn we kwijt. Van middeleeuws
Noord-Beveland kennen we geen enkele zekere locatie van een
voormalig kasteel. Dat geldt ook voor het kasteel van
Saeftinghe in Oost Zeeuwsch-Vlaanderen, terwijl dit in de vori
ge eeuw nog zichtbaar was. Het uiterlijk van dit aan het eind
van de dertiende eeuw vermelde kasteel kennen we van
Brusselse en Antwerpse Scheldekaarten uit respectievelijk 1468
en 1504. Het had een grote vierkante donjon (toren); de platte
grond was waarschijnlijk rechthoekig. Uit een andere kaart,
datering eerste helft zestiende eeuw, blijkt dat het kasteel toen
al een ruïne was. Aan het eind van de negentiende eeuw kwa
men de resten
tijdelijk onder het slik van het verdronken land te voorschijn.
In 1906 was sprake van drie meter dikke fundamenten van
muren met steunberen. RAAP Archeologisch Adviesbureau
verrichtte in januari 2001 een booronderzoek naar de restanten
op twee van drie mogelijke locaties. Er werden geen resten
aangetroffen! Het is mogelijk, aldus RAAP, "dat de resten
van het kasteel inmiddels zijn verdwenen onder de zich
uitbreidende schorren".
Slikken