Sloop van kerken in Zeeland
archeologieerfgoededucatiegeschiedbeoefeningmonumentenwachtMONUMENTENZO RGmuseastreektalen
Bonte schilderingen door J. Colette uit 1950/1951 in de RK Sint-Petrus en Pauluskerk
te Vogelwaarde-Boschkapelle.
herbestemming te komen. Flexibiliteit met
het bestemmingsplan is dan een belangrijke
randvoorwaarde.
Herbestemming valt te prefereren boven sloop.
Met sloop verdwijnt er meer dan alleen een
gebouw, met sloop wordt ook het hart uit de
samenleving verwijderd. Sloop brengt ook vaak
emotionele schade met zich mee. Tot op heden
zijn in Zeeland vier kerken gesloopt. In alle
gevallen heeft er voorafgaand aan de beslissing
tot sloop geen cultuurhistorisch onderzoek
plaatsgevonden en kon er dus ook geen goede
afweging worden gemaakt. Kerken uit de
wederopbouwperiode en andere kerken zonder
monumentenstatus lopen het grootste gevaar,
min of meer ongemerkt, onder de slopershamer
te verdwijnen (zie ook artikel 'Sloop van kerken
in Zeeland').
Tot slot
De kerkelijke en de burgerlijke gemeente
moeten meer met elkaar samenwerken.
Momenteel opereren kerken veelal op eigen
houtje en zijn gemeenten zich te weinig bewust
van wat er bij de kerken speelt. Een betere
communicatie en meer uitwisseling van
informatie is voor de instandhouding van
historische kerken zeer wenselijk. De gemeenten
krijgen hierdoor de mogelijkheid om in hun
beleid in te spelen op veranderingen in het
kerkelijke landschap. Ook zal er bij de
gemeenten meer begrip ontstaan voor de
kwetsbaarheid van de instandhouding van
kerken. Deze is namelijk te veel afhankelijk
van een beperkt aantal vrijwilligers, die een (te)
zware last op hun schouders moeten torsen.
Overheden zouden, vanuit hun maatschap
pelijke taak en verantwoordelijkheid, voor
verlichting kunnen zorgen door bijvoorbeeld
(centrale) ondersteuning te bieden.
Zoals in het hoofdartikel al is aangegeven, is
sloop soms een logisch gevolg van een proces
dat al veel eerder is begonnen (exploitatie
problemen, leegstand). Het proces van verval
kan te ver zijn voortgeschreden en de kosten
voor restauratie dermate excessief, dat er geen
ander alternatief meer is. Ook is het niet altijd
mogelijk om na sluiting van een kerk een
nieuwe, passende herbestemming te vinden.
Soms gebeurt het dat sloop bij voorbaat gewenst
is, een eigenaar is immers niet altijd bereid een
nieuwe functie toe te laten en kan sloop
prefereren boven herbestemming. Daarbij
kunnen ook financiële motieven een rol spelen.
Daarom is een goede communicatie met de
eigenaar van een kerkgebouw van levensbelang
voor het behoud ervan. Gemeenten zijn
daarbij beducht voor mogelijke financiële
consequenties; zeker bij rijksmonumenten
bestaat de maatschappelijke verantwoordelij k-
heid deze monumenten voor het nageslacht te
behouden. Wat te doen als de eigenaar/
gebruiker het gebouw verlaat en er geen
onderhoud meer aan wordt verricht? Dan vindt
een acute dreiging plaats van hetgeen volgens de
wet is beschermd en dan is de gemeente aan zet.
Herbestemming van een kerk valt vanuit
verschillende invalshoeken te prefereren boven
sloop. Naast de monumentale, cultuur
historische, bouwhistorische waarde, is een kerk
bijna altijd beeldbepalend voor een stad of
dorp. Kerken zijn in hun verschijningsvorm
veelal uniek en geven identiteit aan de plaats
waar ze staan. Daarnaast is een besluit tot sloop
vaak erg snel genomen, zonder dat men vol
doende op de hoogte is van de cultuurhistori
sche waarde die het gebouw heeft en zonder een
brede
maatschappelijke afweging. Niet in de laatste
plaats is sloop van een kerk voor veel mensen
een emotionele gebeurtenis, zeker als niet goed
naar alternatieven is gezocht. Veel mensen,
gelovig of niet, koesteren een band met een
kerkgebouw of prefereren de esthetische en
emotionele waarde ervan boven de eventuele
aldaar geplande nieuwbouw. Ten slotte is sloop
kapitaalvernietiging.
Uit de enquête die ten behoeve van het onder
zoek onder de Zeeuwse gemeenten is uitgezet,
is gebleken dat er vanaf de jaren zestig van de
twintigste eeuw in Zeeland vier kerken zijn
gesloopt. De sloop van de Opstandingskerk uit
1890 in 1968 in Wissenkerke (Noord-
Beveland) had als voornaamste oorzaak restaura
tieachter-standen. Op dezelfde plaats heeft men
een geheel nieuwe kerk gebouwd, in combinatie
met een dorpshuis. De sloop werd achteraf
De Opstandingskerk te Wissenkerke,
Noord-Beveland, voor de sloop in 1968
(bron: gemeente Noord-Beveland).
Zeeuws Erfgoed 15