Cm
NS^K-li
Spe cial 12
Traditie van onderzoek
Schedels uit de Wanteskuip
<-t'
december 2005
'Lopende zaken'
3
Soecke [overzichtskaart nr. 18]
Noord-Beveland kent een vrij lange traditie van onder
zoek naar sporen en restanten van verdronken dorpen
en structuren op het eiland. Zo liet de Middelburgse
geneesheer J.C. de Man (1818-1909) onderzoek
verrichten in de Wanteskuip ten westen van Colijnsplaat,
toen hier in 1866 tal van geraamten waren aangetroffen.
Er werden overblijfselen van een gebouw ontdekt, welke
fundamenten in 1924 opnieuw tevoorschijn kwamen.
Wellicht betrof het een kapel, resten van een kasteeltje
van de heren van Emelisse of van het verdronken dorp
Soecke. Ook in 1938 en 1949 werden weer schedels
verzameld.
De archeologische resten ter plaatse bevinden zich sinds
het jaar 2000 onder een drijvend, kunstmatig
vogeleilandje dat dezelfde naam Soecke kreeg.
P. J. van der Feen, conservator van het Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen, herinnerde in het
Jaarverslag 1937/38 aan de in 1866 aangetroffen
schedels in de Wanteskuip. "Met vreugde", vervolg
de hij, "heb ik 22 Febr. ll. de gelegenheid aangegre
pen op dezelfde begraafplaats een onderzoek in te
stellen met de krachtdadige hulp en voorlichting van
onzen Thesaurier, van ons medelid L.G. Gelderman,
arts te Kortgene en van den heer Krijn de Vos aldaar.
Een tiental schedels van Wanteskuipe zijn wederom
voor ons museum geborgen. Gemeten zijn ze nog
niet, daar het praepareren bijzondere zorg vereischt.
Op enkele schedels nl. vond ik nog rijkelijk donker
haar, een kleur die juist bij het Alpine ras past." De
laatste zin verwijst naar een wetenschappelijke dis
cussie die Zeeland lang in haar greep hield, en die
migratiegolven van vroegere inwoners in verband
trachtte te brengen met een langschedelig (Noords)
en breedschedelig (Alpien) mensentype of ras.
Emelisse [overzichtskaart nr. 27]
Emelisse, gelegen in de Oud-Noord-Bevelandpolder,
kwam eveneens in 1938 archeologisch in het nieuws.
Van deze, in 1216 als parochie vermelde plaats zijn al
vondsten bekend uit de vroege middeleeuwen (vóór
het jaar 1000). Na de verdwijning in 1530/32 en de
herdijking herinnerde de naam Emelisse-weie aan dit
verdronken dorp. De 'weie' werd in 1938 in het kader
van de werkverschaffing geëgaliseerd, een project dat
wegens de voortgeschreden normen van archeologische
monumentenzorg nu ondenkbaar zou zijn. Emelisse
was een aanzienlijk dorp, met een cisterciënzer nonnen
klooster binnen de parochiegrenzen en een gasthuis.
De werkzaamheden van 1938 brachten onder meer vier
bakstenen sarcofagen met skeletresten aan het licht.
Eén daarvan kon door de Kortgeense arts L.G. Gelderman
en dr. L.A.J. Burgersdijk, conservator van het Zeeuwsch
Genootschap, worden onderzocht.
Deze sarcofaag was 2,70 meter lang. Het lijk was er
waarschijnlijk bekist in gedeponeerd; op de vloer werden
stukjes halfvergaan hout, ijzeren spijkers, scharnier-
"Eenen grooten hooghen vloedt isser ghestreckt
Over geheel Zeelandt, deur 't groot mishaghen,
Sach men menich mensche weenen, kermen,
en deerlijck klagen.
Aldus Jan Jansse Reigersberg in 1551 naar aanleiding
van de Sint-Felixvloed in 1530. Hij was een
apotheker en kroniekschrijver afkomstig van Noord-
Beveland. Wat zo'n overstroming betekende heeft
Reigersberg aan den lijve ondervonden, want na
de vloeden van 1530/32 moest hij zijn aan de
elementen overgegeven eiland ontvluchten en in het
Walcherse Veere een nieuw bestaan opbouwen.
Ontbloting van een uit
moppen opgebouwde
sarcofaag met tongewelf op
de Emeleisse-weie in 1938.
fragmenten en schilfers lei aangetroffen. Nadien klaagde
Gelderman per brief zijn nood aan dr. Burgersdijk:
"Het slotbedrijf is, dat de moppen, die de laatste dagen in
groot aantal te voorschijn zijn gekomen, bij vrachtauto's
vol verkocht worden aan liefhebbers van stapelmuurtjes."
In het kader van het Project Waardering Terreinen van
Archeologische betekenis voor de Archeologische
Monumentenkaart (AMK) Zeeland zijn op Noord-
Beveland anno 2005 vier verdronken dorpen nader
onderzocht. Het betreft Oud-Hamerstede vóór de oever
van Kats, Oud-Wissenkerke in de Geersdijkpolder,
Vliete ('De Keihoogte') in de Vlietepolder ten noorden
van Wissenkerke en Soelekerke in de Soelekerkepolder.
°Ud-Hamerstede [overzichtskaart nr. 29]
Het onderzoek naar het buitendijks, ten noorden van
het haventje van Kats gelegen Oud-Hamerstede is verricht
in juni 2004. Hier bevinden zich in de Oosterschelde
zowel een nederzetting uit de Late IJzertijd/Romeinse tijd
als een in 1304 verdronken dorp met de naam Oud-
Hamerstee of Oud-Hamerstede. Beide nederzettingen
staan op de Archeologische Monumentenkaart van
Zeeland. De IJzertijd/Romeinse nederzetting ligt momen
teel zelf als het ware verdronken in de Oosterschelde. De
voltooiing van de stormvloedkering in de jaren tachtig
van de vorige eeuw heeft als gevolg dat door de vermin-