t1
archeologieerfgoededucatiegeschiedbeoefeningmonumentenwachtMONUMENTENZORGmuseastreektalen
De daadwerkelijke aanvraag van de rijksstatus voor de
sluis werd overigens gedaan door de Provinciale Commissie
Zeeland van de Bond Heemschut. Deze commissie is
namelijk statutair gerechtigd een dergelijke aanvraag te
doen. Vervolgens is er ook samenwerking gezocht en
gevonden met het Waterschap en Rijkswaterstaat,
organisaties die verantwoordelijk zijn voor de sluis.
Hoewel er nogal wat onduidelijkheid bestond over het
formele eigendom van de sluis en de al dan niet gemaakte
afspraken over beheer en onderhoud, nemen beide
organisaties hun verantwoordelijkheid. Op de Open
Monumentendag 2004 werd op locatie een informatie
bord onthuld en dit gaf min of meer het startsein voor
het instellen van een projectgroep waarin de betrokken
partijen (gemeente Terneuzen, Waterschap Zeeuws-
Vlaanderen, Rijkswaterstaat, SCEZ, SLZ en de Werk
groep Behoud de Zwartenhoekse Zeesluis) participeren.
Maurice Kindt,
initiatiefnemer van het
hele proces, in gesprek met
van Hurck van
de gemeente Terneuzen
(foto Sandra Dobbelaar).
Uitdagingen voor de toekomst
Met de aanwijzing tot rijksmonument is eigenlijk slechts
een eerste (grote) stap gezet op weg naar consolidatie.
Het belang van de sluis op zelfs nationaal niveau is nu
immers spijkerhard aangetoond door de ministeriële
beschikking. Inmiddels is met behulp van een financiële
bijdrage van de Provincie Zeeland een bestektekening
gemaakt en een consolidatieplan opgesteld. Om dit plan
uit te voeren is echter veel geld nodig. Direct betrokken
organisaties (Waterschap en Rijkswaterstaat) hebben zich
inmiddels bereid verklaard een substantiële bijdrage te
leveren aan het herstel van de sluis. Ook de gemeente
Terneuzen lijkt hiertoe bereid. Het is nog niet duidelijk
of hiermee de benodigde 4 a 5 ton bijeengebracht zal
worden. Wellicht niet, maar misschien zijn er nog andere
partijen die een bijdrage kunnen of willen leveren
(Provincie Zeeland, het bedrijfsleven in de gemeente
Terneuzen)?
Geschiedenis van oe
Daarnaast is de gemeente ook bezig om een bijzondere
sluitsteen die in het verleden bij een particulier terecht is
gekomen, terug te krijgen. Deze fraaie gevelsteen aan de
zeezijde van de sluis was voorzien van een klimmende
leeuw met zwaard en pijlenbundel en een aanduiding
van het jaar van oplevering van de sluis (1789). Het terug
brengen van deze steen zou een mooie kroon kunnen zijn
op een toekomstig herstel en consolidatie van de sluis.
Het belangrijkste is echter de sluis weer een functie te
geven. Uit onderzoek is gebleken dat er geen stringente
technische noodzaak was voor de omlegging van de
waterloop in de jaren zeventig van de twintigste eeuw.
Het lijkt daarom goed mogelijk de sluis weer een functie
te geven in het systeem van waterbeheer. Ook zou de sluis
kunnen worden opgenomen in de ecologische hoofd
structuur in dit gebied, waar de sluis bijna deel van
uitmaakt, maar net niet.
Het bijvoorbeeld openhouden van één koker kan naast de
nieuwe waterfunctie de sluis een ecologische verbindings
zone geven. Ook kan de sluis verbonden worden met
andere elementen in het landschap, zoals de naastgelegen
batterij en andere vestingwerken welke grotendeels uit de
tijd van de Staats-Spaanse linies stammen. Er is immers
nadrukkelijk sprake van een waardevol ensemble door de
historisch gegroeide samenhang tussen zeesluis, polder en
verdedigingswerken. Het versterken van deze visueel-
ruimtelijke relaties kan ook een impuls geven aan de
toeristisch-recreatieve ontwikkeling van dat gebied.
En met deze stapeling van waterstaatkundige,
ecologische en toeristisch-recreatieve functies kan
ook het behoud op lange termijn verzekerd worden.
Zeeuws Erfgoed 18 maart 2006/01
