Unieke inventarisatie
van historische boerderijen in Zeeland
III
-
-
In Zeeland is onlangs de inventarisatie
van alle boerderijen van vóór 1960 gereed
gekomen. Hiermee is Zeeland een schat
aan gegevens rijker. Zeeland is hierin
bovendien uniek, omdat het de enige
provincie is in Nederland die beschikt
over een zo grondige, eenduidige en
complete inventarisatie van historische
boerderijen. Bovendien is deze
inventarisatie via de website van
de Provincie Zeeland voor iedereen
toegankelijk. Deze website is 7 juli
door gedeputeerde Harry van Waveren
in gebruik genomen.
Zeeland is rijk aan historische boerderijen.
Deze zijn medebepalend voor het aanzien van
het platteland. Het zijn veelal cultuurhistorisch
waardevolle complexen die een beeld geven
van de ontwikkeling van de agrarische sector
en van de manier waarop op deze boerderijen
werd gewoond en gewerkt. Daarnaast zijn
de gebouwen stille getuigen van de ups en
downs in de geschiedenis van de Zeeuwse
boerenstand.
De oudste nog bestaande boerderijen in
Zeeland dateren uit de zeventiende eeuw,
waarbij enkele bouwdelen uit de zestiende
eeuw bevatten. In Zeeland is een boerderij
doorgaans een complex van gebouwen,
gedomineerd door een grote schuur met
een hoog rieten dak en zwartgeteerde houten
wanden. Dit in tegenstelling tot elders in
Nederland waar een boerderij een compact
gebouw is waarin woonruimte, stallen en
opslagruimte onder één dak zijn gebracht.
De Provincie Zeeland wil haar historische
boerderijen graag behouden, temeer omdat
er de afgelopen periode al veel van zijn
verdwenen. Om voor dit behoud goed beleid
te kunnen maken, heeft de provincie de
Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek
(SHBO) opdracht gegeven een inventarisatie
op te stellen van alle historische boerderijen
die vóór 1960 in Zeeland zijn gebouwd.
Een overzicht van dit erfgoed was namelijk
niet voorhanden. De SHBO heeft de
inventarisatie in 2004 en 2005 uitgevoerd.
Bijna 5.000 boerderijen zijn geïnventariseerd.
Van elke boerderij zijn de adresgegevens,
de (vermoedelijke) datering, een korte
beschrijving, de hoofdvorm, de ligging,
een opsomming van de op het erf aanwezige
bebouwing en een waardering vastgelegd.
Naast onderzoek in literatuur en
documentatie, is ook veldwerk gedaan.
Dit vond voornamelijk plaats vanaf de
openbare weg, waarbij van elke boerderij
meerdere foto's zijn gemaakt.
De waarderingen van de boerderijen zijn tot
stand gekomen op basis van de belangrijkste
monumentale aanduidingen. De gehanteerde
kwalificaties (A, B, C of D, waarbij A de
hoogste waardering betreft) verwijzen naar
de cultuurhistorische informatiewaarde die
wordt bepaald door de gaafheid, de
typologische waarde (waarbij type, tijd
en regio een rol spelen) en de zeldzaamheid.
Het totale aantal onderzochte boerderijen
bedraagt 4.955 en het uiteindelijke aantal
gerapporteerde 4.795. Dat is aanmerkelijk
meer dan het geschatte aantal van ruim
3.500 waarvan op basis van eerder onderzoek
en steekproeven aan het begin van het project
werd uitgegaan.
De inventarisatie kan op verschillende
manieren worden ingezet. Ten eerste heeft
de provincie, zoals eerder aangegeven,
de inventarisatie laten uitvoeren om als basis
te laten dienen voor haar beleid met
betrekking tot de instandhouding van
historische boerderijen.
Voor het behoud van deze boerderijen, die
de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van het
buitengebied mede bepalen, biedt de provincie
ruimte aan nieuwe ontwikkelingen in deze
boerderijen. In het Omgevingsplan Zeeland
2006-2012 wordt bijvoorbeeld de mogelijk
heid gegeven om in vrijkomende agrarische
bebouwing (met waardering A en B) meerdere
woningen of woonzorgfuncties te vestigen.
Daarnaast kunnen geïnventariseerde
boerderijen bij restauratie in aanmerking
komen voor een laagrentende lening uit het
Cultuurfonds voor Monumenten Zeeland.
Dit betreft boerderijen die geen
rijksmonument zijn.
Onlangs is het concept van de provinciale
uitwerkingsnota Cultuurhistorie en
Monumenten verschenen. Hierin wordt onder
meer voorgesteld om aanvullend aan de
laagrentende lening uit het Cultuurfonds
voor Monumenten, aan eigenaren die gebruik
maken van dit fonds een subsidie te
verstrekken voor de restauratie.
Ook gemeenten kunnen gebruik maken
van de inventarisatiegegevens, bijvoorbeeld
bij het opstellen van beleid voor de
instandhouding van agrarisch erfgoed en
hm.
1, Zaamslag, met
karakteristieke blauwgrijs geschilderde schuur.
Boerderij Veldzicht, Van Strienweg 4,
Wolphaartsdijk (foto 's Provincie Zeeland).
bij het opstellen van bestemmingsplannen.
De inventarisatiegegevens kunnen ook als
basis dienen voor nader onderzoek naar (een
deel van) de Zeeuwse historische boerderijen.
Ook het gebruik voor toeristisch recreatieve
doeleinden behoort tot de mogelijkheden,
bijvoorbeeld bij de samenstelling van routes.
Tenslotte is de inventarisatie te gebruiken
voor educatieve doeleinden.
De provincie hoopt dan ook met de
inventarisatie het behoud, de ontwikkeling,
de ontsluiting, het (her)gebruik en de kennis
van het Zeeuws agrarisch erfgoed te
bevorderen.
De inventarisatie van historische boerderijen is
te raadplegen via de website van de Provincie
Zeeland: www. zeeland. nl/historische_boerderijen
Berit Sens, beleidsmedewerker Provincie Zeeland
Inventarisatie Boerderijen in Zeeland
Schouwe it-
Tholw MnM Mi
riplhurn
VfssêroBn
Rnrselp
wnal
Kapel*
Got?
Naord-
Rowland
Sluis
Totalen per gemeente
Hulst Tmuon TOTAAL
Complexen
453
722
130
040
02
513
110
90
153
174
065
497
553
4.795
Woonhuizen
270
400
103
400
40
335
ra
47
as
131
505
374
399
3.253
9ChULT 1
261
106
433
45
341
99
43
105
127
557
370
436
3.410
schuur 2
25
37
5
27
G
4
e
3
5
10
58
49
44
268
Woonhuis-schuur
a9
1É9
15
138
10
122
10
20
30
11
22
10
9
705
Wagenschuur
48
175
14
113
14
47
g
7
18
32
81
83
87
728
Varkenshok
30
110
17
54
5
59
2
3
13
32
157
195
134
750
Bakhuis
20
22
33
1
32
2
3
14
26
121
07
307
Overige bfgctjouvrcn
37
33
6
25
0
13
5
1
S
11
74
69
es
367
Zeeuws Erfgoed 15 september 2006/03
