Over gekrompen dorpen in de gemeente Veere J
Krommenhoeke
Zeeuws Erfgoed december 2oo6/04
Het zijn er - op het grondgebied van de gemeente Veere -
welgeteld tien: zogenoemde gekrompen dorpen. Dan gaat het
om nederzettingen zoals Boudewijnskerke en Mariekerke die in
de loop der tijd zijn gekrompen van kerkdorpen tot gehuchten
zonder-kerk. In opdracht van de gemeente Veere heeft de SCEZ
samen met de Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) in het
voorbije jaar onderzoek gedaan naar deze heel kleine kerntjes.
Dat heeft inmiddels geresulteerd in een op 4 september aan
gedeputeerde Harry van Waveren gepresenteerd publieksboekje:
Van Boudewijnskerke tot Zanddijk. Over tien gekrompen dorpen in de
gemeente Veere, geschreven door Aad de Klerk. Het rijk geïllustreerde,
28 pagina's tellende boekje is te koop aan de publieksbalie van de
gemeente Veere in Domburg (telefoon 0118-555444). Het onderzoek
leverde ook een rapport met beleidsaanbevelingen op.
Van Boudewijnskerke tot Zanddijk
Over tien gekrompen dorpen in de gemeente ye'ere
Eerst iets over de boeiende, maar veelal vergeten geschiedenis zoals
die in het boekje aan bod komt. Centraal daarin staan de lotgevallen
van de dorpen - toen nog kerkdorpen - in de beginjaren van de
Tachtigjarige Oorlog, 1572-1574. Zoveel dorpen - en in het bijzonder
hun kerkgebouwen - werden toen verwoest, dat er vervolgens noch
bij de dorpelingen noch bij de gewestelijke overheid in Middelburg
voldoende geld was om alle geruïneerde kerken te herstellen.
Dat betekende op de ene plaats: herbouw van de kerk waardoor het
hart van het dorp intact bleef en waardoor ook de bewoners bleven.
En op andere plaatsen: afbraak van de kerkruïne met als gevolg dat
de (meeste) bewoners vertrokken naar een dorp-mét-kerk. Het was
het begin van schaalvergroting. Op den duur verdwenen de gekrompen,
leeggelopen dorpen figuurlijk van de kaart, want ook goeddeels uit
het gemeenschappelijk geheugen. Ze werden voor een deel ook letterlijk
van de kaart geveegd, want hun naam verdween in veel gevallen van de
plaatsnaamborden. Pas recent is daar enige verandering in gekomen.
Het onderzoek door SCEZ en SLZ resulteerde ook in een rapport
met aanbevelingen. Daaronder niét de aanbeveling om de gehuchten
weer uit te breiden tot echte dorpen, iets wat in de jaren zestig van de
vorige eeuw het plan is geweest met Hoogelande. Wel wordt geadviseerd
om de gekrompen dorpen op Walcheren als één geheel te beschouwen
en ze via fiets- en wandelroutes te koppelen. Plaatsnaamborden
mét toelichting kunnen de bezoeker attenderen op de
bijzondere geschiedenis van de gehuchten. Hun 'centrum'
in de vorm van het kerkhof zou op de een of andere
manier weer zichtbaar gemaakt, geaccentueerd
kunnen worden. Per dorp worden ook specifieke
aanbevelingen gedaan. Zo zou in Poppekerke,
waar werkelijk niets meer over is van vroeger,
een 'groene tunnel' van beplanting ter plekke
van het verdwenen dorp de herinnering
levend kunnen houden. In Sint-Janskerke
lenen herinneringen aan de vroegere
tramlijn zich voor enige accentuering.
En Hoogelande, met sinds 1965 weer een
kapel, zou als centraal informatiepunt voor
de gekrompen dorpen kunnen fungeren.
Het is nu aan de gemeente Veere om 'iets'
met de aanbevelingen te doen. En het is te
hopen dat andere gemeenten dit Veerse
voorbeeld volgen: gekrompen dorpen zijn
er namelijk niet alleen in Veere!
Krommenhoeke met de vliedberg.
Zanddijk op het
Panorama van
Walcheren uit
circa 1550.
