Kaarten in het Zeeuws
Documentatiecentrum
Een fruitig verhaal
Eén van de voor veel bezoekers van de Zeeuwse
Bibliotheek onverwachte collecties van het Zeeuws
Documentatiecentrum is de kaartencollectie. Deze is
weliswaar voor een deel ontsloten via de catalogus,
maar voor het publiek onzichtbaar. Dat komt omdat
de kaarten worden bewaard in planoladen op de tweede
verdieping of in de kluis. U moet in de catalogus zoeken
op 'cartografisch materiaal' aangevuld met een
geografische aanduiding, bijvoorbeeld Zuid-Beveland
of Goes. Indien u een bepaalde kaart wilt zien, kan de
baliemedewerker op de tweede verdieping u de kaart
laten tonen. Bezoekers kunnen ook nog altijd in de
inventarislijsten van het kaartmateriaal zoeken, waar
alle kaarten per geografisch gebied staan gesorteerd.
De collectie kaarten van het Zeeuws Documentatie
centrum omvat vooral topografisch materiaal van na
1960, maar ook zijn er talloze toeristische kaarten zoals
fietsroutes, kaarten van buslijndiensten of stads
plattegronden. Recente kaarten zijn op verzoek meteen
te raadplegen, voor oudere en zeldzame kaarten moet
met identificatie (of op vertoon van ZB-pas) een
kluisaanvraag worden gedaan.
Op dit moment wordt gewerkt aan een verdere
digitalisering van de kaarten. Dit betekent dat ze beter
zullen worden ontsloten in de catalogus en dat er in
de toekomst bij de titelbeschrijving een foto-opname
van de kaart te zien zal zijn via de catalogus.
De Zeeuwse Bibliotheek is geopend op dinsdag tot
en met vrijdag van 10.00 tot 21.00 uur, op zaterdag
van 10.00 tot 13.00 uur en op maandag van 17.30
tot 21.00 uur. Voor meer informatie kunt u de website
bekijken, www.zeeuwsebibliotheek.nl of contact opnemen
met het Zeeuws Documentatiecentrum van de Zeeuwse
Bibliotheek, telefoon 0118-654285,
e-mail zbdoc@zeeuwsebibliotheek.nl
Kaart van Walcheren. Zeeuwse Bibliotheek,
Beeldbank Zeeland, recordnr. 104089.
In Zeeland, vooral op Zuid-Beveland, wordt
een deel van het landschap gedomineerd door de
fruitteelt. Tijdens de bloeiperiode van fruitbomen
rijden velen een bloesemroute om al dit moois te
bekijken. Dat men in de monumentenwereld ook
met fruit te maken heeft, is minder bekend.
Monumentenwachter Wim Jakobsen spreekt uit
ervaring. "We hebben het niet over namen van
fruitrassen als Cox, Jonagold, Elstar of Gieser
Wildeman, maar gewoon over een appel en peer",
legt hij uit. Waar zitten deze 'fruitige onderdelen'
dan aan een monument?
Jakobsen: "In vaktermen heeft men het over appeltjes
en peertjes als het over het hang- en sluitwerk van
luiken en deuren gaat. U kent ze wel: de robuuste
gehengen die er voor zorgen dat de ouderwetse
luiken of 'blinden' kunnen draaien. Meestal zijn
er twee stuks horizontaal op de luiken of deuren
aangebracht. Het draaipunt bevindt zich op de stijl
van het kozijn of in de gemetselde muur. De duim,
een verticaal stuk ijzer waar het geheng overheen
draait, steekt naar voren uit de gevel. De beëindiging
aan de bovenzijde is afgewerkt als een bolletje,
'de appel', of een spits toelopend puntje, ook wel
'peertje' genoemd.
Hoe deze vorm tot stand is gekomen is ons niet
bekend, maar we weten wel dat de bovenste duim
voorzien is van het peertje en de onderste van de
appel. Het peertje is dikwijls iets langer of - zo u wilt
- hoger, en dat niet zonder reden. Wie wel eens een
luik heeft afgenomen en het daarna weer op heeft
moeten hangen, heeft ondervonden hoe handig dit
systeem kan zijn. Het bovenste geheng in het peertje
haken en er op laten rusten zodat men met het
onderste geheng kan 'hengelen' om de scharnier op
de juiste plaats te brengen. Een handige uitvinding
van de smid die de duimen meestal met de hand
smeedde.
Als u eens een monumententocht maakt of een
bezoekt brengt aan een oud pand, let dan vooral
op dit bijzondere ras appels en peren. En treft u in
uw directe omgeving aan panden bijzondere vormen,
ornamenten of eigenaardige zaken aan, laat het ons
weten. Misschien is het antwoord op uw vraag
makkelijk te geven of kunnen andere lezers u op
een spoor brengen!"
Zeeuws Erfgoed 16
Geschiedbeoefening Monumentenwacht
