Unieke sporen zoutproductie
Opgraving te Hulst, Bierkaai
-Dubbele Poort-Godsplein
Zffuws-Vlaandfrfn
AxekNassaustraat:
loden stadsgewicht van
Axel met twee stempels.
Doorsnede van een
kleicontainer, project
Nieuwe Bierkaai te Hulst
(foto ArcheoMedia, 2007).
Blokgewichten met stadswapen van Axel
Een nieuw project van de Werkgroep Metaalvondsten
Zeeland (WMZ) van de Archeologische Werkgemeen
schap voor Nederland (AWN), afdeling Zeeland, is
inventarisatie van stadsgewichten van Zeeuwse steden,
gevonden in Zeeland. Het zijn loden gewichten met
gestempelde wapens of merken van steden. Er zijn circa
tachtig van dergelijke Zeeuwse gewichten geregistreerd,
vooral uit Middelburg.
Erik de Pooter uit Axel meldde een nieuwe vondst van de
Nassaustraat in Axel. Het platte ronde gewicht (59 gram:
1/8 Brabants pond) heeft twee stempels. In één daarvan
zijn de letters A en T verbonden. Het andere toont een
wapen dat met een keper in drie velden is verdeeld, met
in elk veld een sleutel. Dit wapen is toe te schrijven aan
Axel of het Axeler Ambacht, en is een onderdeel van het
latere stadswapen van Axel (achttiende eeuw).
In het kader van het project Nieuwe Bierkaai te Hulst
vond een opgraving plaats wegens geplande aanleg van
een appartementencomplex met ondergrondse parkeer
garage. ArcheoMedia BV (Capelle aan de IJssel) voerde
de opgraving uit in mei-juli. Middeleeuwse bebouwing
kwam al direct onder het maaiveld tevoorschijn. Aan de
kant van de Bierkaai werden woonhuizen met kelders
aangetroffen uit de vijftiende-achttiende eeuw. Aan de
zijde van het Godsplein kwamen ook huisplattegronden
uit de vijftiende-zestiende eeuw tevoorschijn, met
mogelijk resten (poeren) van oudere gebouwen. Het
terrein bevatte voorts enkele beerputten, met voorname
lijk aardewerk uit de achttiende-negentiende eeuw. Slechts
één beerput bevatte veel vondsten uit de zestiende eeuw.
Metaalvondsten waren zeer schaars.
Enkele vondsten van het project Nieuwe Bierkaai
te Hulst (foto ArcheoMedia, 2007).
Op het terrein was ook een groot rond bassin, met
daarnaast twee kleinere ronde putten. De putten zijn in
het verleden al geleegd, want er werden enkel vondsten
uit de late twintigste eeuw in aangetroffen. Onder het
grote ronde bassin kwamen houten paaltjes tevoorschijn
Zeer waarschijnlijk gaat het hier om een grote waterput.
Onder de middeleeuwse funderingen bevonden zich
metershoge opvulpakketten van het zogenaamde zelas,
een restproduct van het zoutwinningsproces. Deze fijne
gelaagde ophogingen zijn al op meerdere plaatsen in de
binnenstad van Hulst bij onderzoek aangetroffen. De aard
van de lagen is echter nooit onderzocht. In de zelaspakket-
ten kwamen stookplaatsen aan het licht en een tiental
kleiputten. Op basis van vondsten zijn deze te dateren
in de dertiende-veertiende eeuw.
De opbouw van de kleiputten bestaat uit grote klei-
plaggen die in het profiel mooi zichtbaar zijn. Het betreft
containers, omdat ze ook een bodem van kleiplaggen
hebben. De inhoud wordt onderzocht. De stookplaatsen
en kleicontainers liggen zoals gezegd in ophogingslagen
van zelas. Bekend is dat Hulst welvarend werd door
zoutwinning. Hoe vroeg men daarmee begon en waar in
de stad deze activiteiten in de middeleeuwen plaatsvonden
is niet bekend. Mogelijk werpen de vondsten er meer licht
op.
De vondst van de kleicontainers is uniek. In aangrenzende
provincies alsook in Vlaanderen zijn dergelijke sporen niet
eerder aangetroffen. Veel specialisten zijn al een kijkje
komen nemen; sommigen namen monsters voor verder
onderzoek. Omdat uit archiefonderzoek blijkt dat op deze
plek in 1499 een glasmaker woonde en er meerdere
depots van fijn zand en vele mosselschelpen op het terrein
zijn teruggevonden, is wellicht sprake van verschillende
ambachtelijke activiteiten. Productie van een halffabrikaat
voor glas behoeft soda (zout), fijn zand en kalk (branden
van schelpen). Daarom worden alle ophooglaagjes
onderzocht op zout- en kalkgehalte. Volgens zoutwinning-
De vondst van dit gewicht uit
vermoedelijk de zestiende of
zeventiende eeuw maakt duidelijk
dat een eerdere vondst van een
zwaarder gewicht (469 gram:
1 Brabants pond) bij zorg
centrum De Vurssche in Axel,
met een niet helemaal gaaf
stempel, óók een stadsgewicht
van Axel is.
Vinders van dergelijke gewichten
in Zeeland wordt gevraagd hun
vondsten voor verder onderzoek
te registreren bij de WMZ
(Henk Hendrikse, telefoon 0118-623732).
Zeeuws Erfgoed 11 september 2007/03 ARCHEOLOGIE
