Gemeentearchief Schouwen-Duiveland
/I
r4 - 1^3*5
3?-
1)e Archief ronde van Zeeland
Ruim zeven eeuwen geschiedenis zijn samengebracht in het
Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, dat gehuisvest is in het
gemeentehuis aan de noordwestzijde van Zierikzee. In de twee
ruime studiezalen is het goed toeven, met een koffiehoek dichtbij.
De weg naar Schouwen-Duiveland is gemakkelijk dankzij de vier
'armen' die het voormalige eiland heeft naar het vaste land.
Tegenwoordig ligt er een extra vijfde weg. Dat is de digitale weg en
die wordt steeds breder.
Topstukken
De archieven van de gemeenten vormen het belangrijkste bestanddeel.
Schouwen-Duiveland is sinds 1997 een gemeente. Vroeger was evenwel
bijna elke plaats een zelfstandige gemeente. Door herindelingen is dat
aantal drastisch teruggelopen. Als gevolg van die ontwikkelingen beheert
het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland zo'n dertigtal gemeentear
chieven, van Bommenede tot en met Zonnemaire.
Het belangrijkste archief is dat van de
stad Zierikzee. Het oudste stuk
dateert uit 1275. Topstukken uit dit
archief zijn de poortersboeken. Het is
de registratie van nieuwe inwoners,
die de eed van trouw aflegden. Ze
zijn onder andere bijzonder vanwege
hun ouderdom: 1302. Daarmee zijn
het de oudste poortersboeken van
Nederland.
Wie alleen maar overheidsarchieven
heeft, zou de raadplegers een beperk
te blik gunnen op ons verleden.
Daarom zijn er archieven van kerken,
scholen, verenigingen enzovoort. Van
mussengilde tot varkensvereniging en
van begrafenisbeurs tot commissie
voor tuingrondverhuring. Op die
manier trekt Schouwen-Duiveland
aan ons voorbij in georganiseerd
verband.
Elk gemeentearchief heeft vooral
informatie over vroegere inwoners.
Degenen die meer willen weten over hun voorouders kunnen hier veel
over hen te weten komen. Niet alleen gegevens over hun geboorte,
huwelijken of overlijden. Maar ook bijvoorbeeld waar ze woonden, of
dat huis hun eigendom was, hoeveel ze ervoor hebben betaald, of ze een
hypotheek moesten nemen, of ze het huis hebben verbouwd en welk
beroep ze uitoefenden. Allemaal informatie, die ons in staat stelt een
beeld te vormen van wat onze voorouders deden, hoe ze leefden en wat
ze belangrijk vonden.
Het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland wil ook historisch centrum
zijn. Dat betekent dat er niet alleen archieven zijn, maar ook boeken,
foto's, kaarten, prenten, kranten en dergelijke, die het beeld van het
eiland moeten vervolledigen. Daarom verzamelt het gemeentearchief
alles wat de regio betreft.
Het beschikbaar stellen gebeurt steeds meer digitaal. Via de website is
onder meer het overzicht te raadplegen van alle archieven en
verzamelingen en verder de catalogus van de bibliotheek. Er wordt
druk gewerkt aan het presenteren van de verzameling foto's en
soortgelijk beeldmateriaal. Nu al is een groot deel daarvan via de
website raadpleegbaar. Tenslotte een voor Zeeland uniek project in
de vorm van een toegang op de notariële akten van voor 1811.
Met behulp van vrijwilligers, die een belangrijke rol spelen bij het nader
toegankelijk maken van de archieven, worden alle akten toegankelijk
gemaakt. Nu al is veel te vinden via de zoekfunctie. Binnen afzienbare
termijn zullen nog flinke stappen gaan volgen op deze digitale archief
snelweg.
Terug naar de inhoud. Een ander 'hoogtepunt' uit de collectie vormen
de zogenaamde waarheidsboeken van Zierikzee. Het zijn registers waarin
de vonnissen zijn opgetekend die door schepenen van Zierikzee werden
geveld. Een unieke bijzonderheid is dat de toenmalige secretarissen die
vonnissen hebben geïllustreerd met tekeningetjes waarin de straffen zijn
afgebeeld (zie afbeelding). Op deze galei van keizer Karel V moest Jan
Herrentsz. alias Jan den Bastart in 1565 gaan varen. Jan was geboren in
Bruinisse en had ingebroken in Noordgouwe. Dat was al erg genoeg,
maar bovendien ontvluchtte hij toen hij werd gevangengezet in
Dreischor. Uiteindelijk had hij twee winters gebedeld in Brouwershaven
en Haamstede. Schepenen van
Zierikzee waren niet mals in hun
vonnis. Zes jaar lang moest Jan gaan
roeien en daarna bleef hij verbannen
uit heel de Nederlanden.
rl
Meer weten?
Het Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland is gehuisvest in het
gemeentehuis, Laan van Sint-Hilaire
2 te Zierikzee. Het archief is geopend
op alle werkdagen van 9.00 tot 17.00
uur en op donderdagavond van 18.00
tot 21.00 uur. Op donderdagavond
en tussen 12.00 en 13.00 uur is er
een beperkte dienstverlening. Dat
wil zeggen dat alleen in dat geval
te raadplegen stukken vooraf moeten
vooraf worden aangevraagd. Dat
kan telefonisch via 0111-452317 of
per mail: gemeentearchief@schouwen
duiveland.nl
Illustratie bij een vonnis uit 1565 van het galei waarop
de misdadiger Jan Herrentsz. zes jaar dienst moest doen.
Meer informatie, waaronder een routebeschrijving naar het gemeente
archief, is te vinden op www.schouwen-duiveland.nl Daar zijn ook
diverse digitale toegangen aangebracht. De beeldcollectie, de toegang
op de notariële archieven en de catalogus van de bibliotheek zijn te
benaderen via 'zoeken in de collectie'.
Wie op de hoogte wil blijven van nieuws kan zich via de website
abonneren op de nieuwsbrief, die als regel driemaal per jaar verschijnt.
Het gemeentearchief houdt open dag tijdens de Landelijke Archieven
dag op zaterdag 13 oktober 2007. Vanaf 10.00 tot 16.00 uur is
iedereen van harte welkom. Onder meer de genoemde topstukken
kunnen die dag worden bezichtigd.
Zeeuws Erfgoed 19 september 2007/03 LANDSCHAP EN HISTORIE
