fpen monumentendag,
een vooruit- én terugblik
Wat is het historisch belang van een dakpan?
CL-
De prijswinnaars van de
kieurwedstrijd OMD 2007
bij hun tekeningen.
Ook dit jaar vallen de Open Monumentendagen in
het tweede weekend van de maand september. U zult
wel denken: "dat is toch nog heel ver weg in de tijd,
dus waarom nu al daar aandacht voor vragen of aan
besteden?" Het zit zo: op landelijk, provinciaal en
gemeentelijk niveau start men rond deze tijd met
de eerste voorbereidingen en overlegmomenten.
Het landelijke thema voor 2008 is 'Sporen'. Waar moet
men hierbij aan denken: uiteraard aan '(zichtbare) sporen
uit het verleden' in en rond gebouwde monumenten,
maar ook aan die in het landschap zoals historische
bestratingen, vliedbergen, watergangen, etc. De komende
maanden zult u via de pers en andere media hierover
nader worden geïnformeerd.
Ook willen we zoals eerder beloofd nog even terugblikken
op de afloop van onze kleurwedstrijd. Op woensdag 7
november 2007 vond de prijsuitreiking van de kleurwed
strijd Open Monumentendag 2007 plaats. Er waren in
totaal 110 kleurplaten binnengekomen waarvan de jongste
deelnemer 1,5 jaar oud is en de oudste 25 jaar, een
verstandelijk gehandicapte. Deze twee bijzondere
deelnemers kregen een leuke attentie thuisgestuurd. Een
aantal deelnemers vertelde dat ze hadden deelgenomen
aan de Open Monumentendag en ter plaatse de
kleurplaten hadden meegenomen.
De ingezonden kleurplaten waren weer op een zeer
creatieve manier gekleurd, beplakt en voorzien van
glitters. Nadat de medewerkers van de SCEZ een kritische
blik hadden geworpen op de prachtige kleurplaten en hun
mening hadden gegeven, werden in de categorie tot 9 jaar
drie winnaars uitgekozen en ook nog eens drie winnaars
in de categorie 9 t/m 15 jaar.
De zes winnaars (allemaal meisjes) kregen persoonlijk
een brief waarin stond dat ze een prijs hadden gewonnen
en op 7 november 2007 hun prijs op het kantoor van
de SCEZ mochten komen ophalen. Helaas kon één
prijswinnaar niet aanwezig zijn, maar het was door de
komst van de moeders, broertjes en zusjes een gezellige
prijsuitreiking. Onder het genot van een drankje met iets
lekkers werden de prijzen uitgereikt waarna de winnaars
tevreden naar huis vertrokken.
Deze vraag stellen veel mensen zich als ze eigenaar zijn van een
monumentenpand. Zeker de veel in Zeeland voorkomende
Oude Hollandsepan, of zoals deze in de volksmond genoemd wordt,
'Oude Holle', is al vele jaren een vertrouwd beeld op onze daken.
Een dakpan is een dakbedekking van gebakken klei die vaak op een
hellend dak wordt toegepast.In allerlei kleurschakeringen en in diverse
afmetingen liggen dakpannen soms al honderden jaren op historische
panden om ze te vrijwaren van regen en sneeuw. Afhankelijk van de
samenstelling van de klei en de wijze van het bakken krijgen pannen een
rode of zwarte kleur.
Historische waarde
Allereerst ligt de waarde van dakpannen in de grote variëteit in vorm- en
kleurnuances. Naast het feit dat pannen door het bakproces verschillende
kleuren kunnen krijgen, zitten er, afhankelijk van het oppervlak, op
de ene pan meer algen of mos dan op de andere. Ook was het zo dat
de hoeveelheid pannen, die vroeger met de hand werden gevormd en
per bakproces werden gebakken, relatief beperkt was. Daarnaast werden
na verloop van jaren pannen van een pannendak gewisseld of vervangen
omdat ze kapot waren en dan was de kans groot dat die exemplaren uit
een andere 'productielijn' afkomstig waren. De kleur- en vorm-
schakeringen van het betreffende pannendak namen hierdoor toe.
Naast de gewone pannen zijn er ook verglaasde (geglazuurde) pannen
die een prachtige, rijk glanzende uitstraling kunnen hebben. Helaas zijn
dit soort pannen heel zeldzaam aan het worden. Al met al geven de
verschillende soorten dakpannen samen met de vele dakvormen waarin
zij zijn toegepast een kleurig beeld aan onze historisch gebouwde
omgeving.
Hergebruik
Hergebruik van dakpannen dient bij restauratie of onderhoud van
een met pannen gedekt monument uitgangspunt te zijn. Oude pannen
hebben de weerproef doorstaan en daarmee hun kwaliteit bewezen.
Bij hergebruik gelden de volgende richtlijnen:
- Sterk afgeschilferde en gebarsten pannen niet meer hergebruiken;
- De aanwezigheid van craquelé op geglazuurde pannen vormt geen
beletsel voor hergebruik; dat geldt ook voor slijtageplekken;
- Ontdoe bruikbare pannen van aangehechte kalkmortel en controleer
ze op kwaliteit. Onzichtbare barsten worden opgespoord door de
pan te bekloppen. Met een metalen voorwerp wordt tegen de pan
getikt, de klank moet helder zijn. Een doffe klank kan wijzen op
verborgen barsten;
- Sorteer de pannen op grootte en houd kromme en meer vlakke
pannen bij elkaar;
- Vul ontbrekende pannen aan met oude exemplaren uit
restvoorraden;
- Bij veel materiaalverlies is het raadzaam met de overgebleven goede
pannen één dakvlak te dekken;
- Gebruik voor het andere dakschild gelijksoortige, tweedehands
pannen. Via particulieren of sloopbedrijven worden deze pannen
nog volop aangeboden.
Door op deze mannier uw pannen te sorteren kunt u weer een fraai dak
creëren op uw monument, dat vele jaren garant staat voor een water
dichte afsluiting van uw pand, én u draagt hiermee bij aan het behoud
van een historisch pannendak.
De verschiiiende vormen en kieuren van dakbedekking
ieveren een fraai gezicht op.
Zeeuws Erfgoed 12 maart 2008/01 MONUMENTENWACHT
