Herfsttij in Hulst
EDREIGD Erfgoed
Jezus draagt zijn
naar Golgotha. Eén van
de vele zerkafbeeldingen.
De tand des tijds heeft
ook op deze deksteen
De monumentale
praalgraven zijn gelegen
achter een fraaie rij
sterkersen.
Langs deze laan zijn de oudste graven gelegen. Vooral hier
doet de combinatie van sfeervolle bomen en overvloedig
bewerkte grafmonumenten denken aan bekende begraaf
plaatsen, zoals het Parijse Cimetière du Père Lachaise.
Helaas moet voor het voortbestaan van het oude,
monumentale gedeelte van deze begraafplaats gevreesd
worden. Want hoewel het geheel er harmonieus en
sfeervol uitziet, blijkt bij een nadere beschouwing het
verval al geruime tijd geleden te hebben ingezet.
Verscheidene dekstenen zijn gebroken en/of van hun
plaats gekomen. Daarbij is een groot aantal afgedekt met
een voortwoekerende moslaag. Ook zijn onderdelen van
grafmonumenten losgeraakt, zoals medaillons en kruizen.
Ze liggen aan de voet van de monumenten, tussen
hardstenen paaltjes en gebroken kettingen. Spoedig
ingrijpen is gewenst, wil men dit unieke stukje funerair
erfgoed voor de stad Hulst behouden. Herstel en
onderhoud van deze graven is echter kostbaar. Dit beseft
ook de gemeente, die als beheerder van de begraafplaats
te kennen heeft gegeven geen geld uit te trekken voor
behoud van dit stukje cultureel erfgoed. Het onderhoud
is nu eenmaal een verantwoordelijkheid van de
nabestaanden. En aangezien nabestaanden na anderhalf
eeuw moeilijk te traceren zijn, dan wel bij opsporing
afzien van een bijdrage in de herstel- en/of onderhouds
kosten, zet het verval onverminderd door. Enkele
grafmonumenten zijn al onherstelbaar beschadigd,
andere wacht op korte termijn een dergelijk lot. Nog
even en de stad Hulst is een zeer fraaie en karakteristieke
cultuurhistorische plek kwijt. Een samenwerking tussen
gemeente en vrijwilligers zou misschien soelaas kunnen
bieden. Want een beetje meer respect voor (de funeraire
kunst van) onze voorouders - zoals al in veel andere
plaatsen in Nederland is waar te nemen - is vanuit
cultuurhistorisch oogpunt zeer wenselijk.
Een mooi uitgangspunt, en dat in het Jaar van
het Religieus Erfgoed.
Oude begraafplaatsen zijn vaak een oase van rust.
Zo ook de omvangrijke algemene begraafplaats aan
de Glacisweg in Hulst. Direct buiten de oude vesting
gelegen, biedt deze dodenakker de bezoeker de
mogelijkheid om de hectiek van het dagelijkse
leven even achter zich te laten. Begraven en begraven
worden, herdenken en herdacht worden. Hier, op
deze plek ontkom je er niet aan: even stilstaan bij
de sterfelijkheid van de mens.
Al ruim 150 jaar worden aan de Glacisweg de voorouders
van menig Hulstenaar aan de aarde toevertrouwd. Rijk
dan wel arm, velen vonden in deze grond hun laatste
rustplaats: in een eigen graf, een familiegraf of in een
algemeen graf. Afkomst, status en persoonlijke rijkdom
bepaalden met name in het verre verleden de grafvorm
en de verschijningsvorm van de grafsteen of het
grafmonument. Dit is dan ook zichtbaar op het oudste
gedeelte van de begraafplaats, vanaf de ingang aan de
Glacisweg gezien rechts achterin. Dit gedeelte ligt er wat
verloren bij, verscholen achter het vele groen. Maar
dichterbij gekomen blijkt dat deze graven in de
oorspronkelijke opzet juist op een prominente plaats
waren gelegen; in de uiterste hoek bevindt zich namelijk
een imposant toegangshek, bestaande uit twee bakstenen
pijlers met hardstenen vazen als bekroning. Een rijkelijk
versierd smeedijzeren hek completeert het monumentale
geheel. Samen met de aansluitende bomenlaan vormde
dit hekwerk in het verleden dan ook de voorname
entree vanaf de Zoutestraat.
Detail van het smeedijzeren toegangshek aan de Zoutestraat.
Het is echter niet alleen het toegangshek, dat voornaam
heid uitstraalt. In het oude, negentiende-eeuwse gedeelte
van de begraafplaats vinden we een grote verscheidenheid
aan stenen, kruizen en obelisken. Veel van deze
hardstenen grafmonumenten zijn voorzien van Christus
beelden, rijkversierde ornamenten en kleine objecten.
Ze verwijzen voor het merendeel naar het christelijk
geloof en de sterfelijkheid van de mens. Behalve deze
grafzerken en -monumenten, valt met name de bomen
laan met sierkersen op.
Zeeuws ErfgOed 19 september 2008/03
Cultuurhistorie en monumenten
