Dijkversterking niet ten
koste van Zeeuwse cultuurhistorie
Projectbureau Zeeweringen wil bij het werk aan de dijken waar
mogelijk cultuurhistorische elementen sparen. Met de inventarisatie
van de cultuurhistorie langs de Oosterscheldedijken werd een grote
stap in de goede richting gezet.
Onderzoek
Projectbureau Zeeweringen wilde een verdieping van de kennis over
cultuurhistorische waarden langs de Oosterscheldedijken om deze bij de
uitvoering van het werk veilig te kunnen stellen. De Cultuurhistorische
Hoofdstructuur van Zeeland (CHS), een provinciaal systeem, bood wel
informatie, echter op te hoog schaalniveau. Half 2007 startte het project
bureau daarom zelf een onderzoek, dat zich met name richtte op een
gedetailleerde inventarisatie van cultuurhistorische objecten langs de
boorden van de Oosterschelde en de positie van de dijken daarin.
Stichting Dorp, Stad en Land (DSL) kreeg de opdracht.
Resultaten
Het resultaat van het onderzoek mag er zijn. Muraltmuren en oude
sluizen of gemalen, rijksmonumenten als caissons, Plompe Toren, Haven
Rattenkaai en Bruinisser stelberg, ze zijn bij het projectbureau in beeld.
Het onderzoek leverde een compleet overzicht van cultuurhistorische
objecten in en om het werkgebied van projectbureau Zeeweringen.
Daaraan verbonden een waardestelling, variërend van 'redelijk hoge
waarde' tot 'unieke waarde'. Ook complete gebieden (clusters) kregen
een waardering op basis van het aantal cultuurhistorische objecten die
zij bevatten. Met deze informatie krijgt cultuurhistorie een betere plek in
het proces van afwegingen die het projectbureau bij elk ontwerp van een
dijktraject maakt.
Betonnen segmenten van het systeem De Muralt, vlakbij het haventje
Kattendijke. Overige bekleding dijk: basalt en palenrijen.
Gelegen in cluster Kattend
Interactieve kaart
Een lijvig rapport beschrijft de aanpak van het onderzoek en bevat
adviezen en aanbevelingen van DSL. Maar belangrijker nog dan het
rapport is de digitale interactieve kaart die het onderzoek opleverde.
Hiermee heeft het projectbureau een zeer bruikbaar instrument in huis
gekregen. Snel en eenvoudig kunnen voor elk dijktraject de cultuur
historische objecten gegenereerd worden. De gegevens kunnen tevens
beschouwd worden in het licht van de aanwezigheid van deze objecten
in het gehele Oosterscheldegebied. Aan de hand daarvan wordt niet alleen
de waarde bepaald, maar ook de mate waarin het projectbureau daarmee
in de ontwerpen rekening houdt.
Tegelijkertijd met het onderzoek van DSL onderzocht een ander bureau,
KOAC-NPC, in hoeverre zich onder de Muraltmuren bij Schelphoek en
Viane holle ruimten bevonden. Deze muren staan rechtstreeks op de klei.
In vele gevallen heeft het water, net als bij oude steenbekleding, de
ondergrond van klei gedeeltelijk weggewassen. Dergelijke holle ruimten
veroorzaken instabiliteit waardoor behoud soms onmogelijk is. Gelukkig
bleek de schade op genoemde locaties beperkt, waardoor de Muraltmuren
gespaard konden blijven.
Museumglooiing
De aanbevelingen van de DSL bliezen ook een bij het projectbureau reeds
bestaand idee nieuw leven in: de aanleg van een zogenaamde museum
glooiing. Nieuwe materialen vervangen de oude steenbekleding die niet
meer aan de huidige veiligheidsnorm voldoet. Vilvoordse steen, graniet-
blokken en het systeem Leendertse, het zijn drie voorbeelden van steen
bekleding uit het verleden waarvan de waarde op het gebied van veiligheid
heeft plaatsgemaakt voor cultuurhistorische waarde. Om te voorkomen
dat ze voor de toekomst verloren gaan, realiseert projectbureau
Zeeweringen in 2009 een museumglooiing in de nabijheid van het
Watersnoodmuseum bij Ouwerkerk. Op de agenda van het projectbureau
staat in die periode de versterking van dijktraject polder Vierbannen van
Duiveland, inlaag bij Ouwerkerk. De aanleg van de glooiing maakt onder
deel uit van dit werk. Een zestal oude steensoorten zal een plaats vinden in
een speciaal vak dat, met het oog op de veiligheid, boven op de buiten
berm komt te liggen.
Project Zeeweringen
Sinds 1997 is projectbureau Zeeweringen verantwoordelijk voor de
versterking van steenbekleding op een groot aantal dijken in Zeeland,
in totaal 325 kilometer. In 2015 moet de klus geklaard zijn. Dan
kunnen de dijken er zeker weer 50 jaar tegen. Rijkswaterstaat en
de Zeeuwse waterschappen werken in dit project samen.
Voor meer informatie over het onderzoek of over het project Zeeweringen
kunt u terecht op de website van het projectbureau
www.zeeweringen.nl of via e-mail info@zeeweringen.nl.
Projectbureau Zeeweringen stelt de interactieve kaart ook graag beschik
baar aan andere partijen. De kaart is te vinden via de website van het
projectbureau: www.zeeweringen. nl/natuurrecreatie/landschapencultuur.
De interactieve kaart vormt tevens een aanvulling op de
Cultuurhistorische Hoofdstructuur van Provincie Zeeland.
Het Oosterscheldegebied is binnen Nederland een uniek gebied,
onder meer door zijn rijke cultuurhistorie. Het projectbureau wil bij
de uitvoering van het werk het landschap in het projectgebied zo min
mogelijk verstoren en het herkenbare karakter ervan behouden.
De nieuw opgedane kennis draagt daar zeker een steentje aan bij!
Restanten van voormalige tijhaven Rattekaai
(rijksmonument), gelegen in cluster Rattekaai
(foto'sprojectbureau Zeeweringen).
Zeeuws Erfgoed 23 september 2008/03 LANDSCHAP EN HISTORIE
