Onderzoek en meldingen
Noordzee
Een aandachtig publiek in de Oude Dormter tijdens de
lezing van Bernard Meijlink op de ZAAD van 2009.
uit de Noordzee (vinder Jan Meulmeester).
Het middagprogramma, met zes presentaties van voor
namelijk amateur-archeologen, was van hoge kwaliteit.
Hans Hoek presenteerde een belangrijke bijdrage over
Franse importkeramiek uit de zestiende en zeventiende
eeuw in Zeeland en Nederland. Peter Hengsdijk
behandelde een grote hoeveelheid fraai versierde deksels
van tabaksdozen van het strand van de Kaloot
(Sloegebied), mogelijk afkomstig van een bij oorlogs
handelingen vergaan schip. Leida Goldschmitz-Wielinga
besprak (kinder)speelgerei gemaakt van paardenbotten.
Na de theepauze presenteerde Bas Oele, naar hij zelf zei,
zijn laatste bijdrage over de Zeeuwse vliedbergen,
gebaseerd op onderzoek en waarnemingen tijdens
zijn lange carrière en doorspekt met vele anekdotes.
Bas Chamuleau en Ron Wielinga stelden het project
'De binnendijken van Zeeland' voor, waarmee de AWN-
afdeling Zeeland de kennislacune over de Zeeuwse dijken
weg wil werken. Als laatste gidste Hanneke Stam van
de Werkgroep Stadsarcheologie Hulst ons langs de
opgravingen waaraan de werkgroep bijdragen leverde
middels veldwerk, beschrijving van vondstmateriaal
en informatieverstrekking.
Gedeputeerde Harry van Waveren toonde zich in zijn
afsluitend woord onder de indruk van de prestaties en
presentaties van de amateur-archeologen en benadrukte
dat hij had genoten. Hij feliciteerde de SCEZ met het
tweede lustrum van de ZAAD en constateerde dat deze
dag een vaste waarde is geworden en door de deelnemers
wordt beschouwd als een instituut. De AWN-afdeling
Zeeland stelde hij als waardering voor hun werk opnieuw
een meerjarige subsidie van de Provincie Zeeland in het
vooruitzicht. Tenslotte nodigde hij iedereen aan de
provinciale borrel.
Minister onthulde fossiel schedelfragment
Eerste Nederlandse Neanderthaler is 'Zeeuws'
Voor het eerst is in Nederland een fossiel van een
Neanderthaler ontdekt. Het meer dan 40.000 jaar oude
schedelfragment met dikke Neanderthaler-wenkbrauw
boog is gevonden langs de Zeeuwse kust en is afkomstig
van de bodem van de Noordzee. Sinds 1874 worden hier
enorme hoeveelheden fossiele botten bovengehaald. De
unieke Neanderthaler-vondst is op 15 juni onthuld door
minister Plasterk (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)
in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
De ontdekking van het eerste Neanderthaler-fossiel is
een mijlpaal voor de Nederlandse archeologie en paleon
tologie. De vondst toont bovendien de archeologische
en geologische rijkdom van de Noordzee. Die was in
de ijstijd een laagvlakte in plaats van een zee. Van de
Noordzeebodem worden regelmatig stenen werktuigen
van Neanderthalers en fossiele beenderen van mammoeten
en andere ijstijddieren opgediept. Illustratief hiervoor is
de grote hoeveelheid vuistbijlen, afslagen en fossiele
faunaresten, door Jan Meulmeester uit Middelburg in
2007 en 2008 gevonden bij het grindsorteerbedrijf te
Vlissingen en vervolgens bij de SCEZ gemeld. Deze
voorwerpen, omhooggehaald vóór de Engelse kust,
bewijzen dat in de huidige zuidelijke Noordzee
Neanderthalers en grote zoogdieren, zoals mammoeten,
wolharige neushoorns en steppewisenten, hebben rond
gelopen. Een andere amateur-paleontoloog meldde in
1998 de vondst van twee vuurstenen vuistbijlen, afslagen
en een schrabber. Deze voorwerpen waren in hetzelfde
gebied opgezogen en zijn eveneens door Neanderthalers
gebruikt.
gevonden in het afval van een schelpenzuiger.
Dit materiaal was opgezogen uit het Middeldiep,
15 kilometer voor de Zeeuwse kust. De ontdekking
laat zien dat nader onderzoek van de Noordzeebodem
van groot wetenschappelijk belang is.
man met goedaardige tumor
Nu dus ook een fossiel van een Neanderthaler zélf. Het
schedelfragment is enkele jaren geleden door een amateur
Een internationaal wetenschappelijk team onder leiding
van het Max Planck Institute for Evolutionary
Anthropology (Leipzig) onderzocht het fossiel uitvoerig,
in samenwerking met de Universiteit Leiden. Het
schedelfragment behoorde aan een jonge man. In het
botfragment zit een kleine holte, veroorzaakt door een
goedaardige tumor die er waarschijnlijk al vanaf de
geboorte zat. Onderzoek van de chemische samenstelling
van het bot toont aan dat het dieet van de man
voornamelijk vlees bevatte, zoals karakteristiek is voor
Neanderthalers.
Nog tot en met 27 september 2009 is het fragment te
zien in het Rijksmuseum van Oudheden. Gelijktijdig
besteden ook het Natural History Museum (London)
en Museum Boerhaave (Leiden) aandacht aan de vondst.
Grote belangstelling voor de
archeologische tentoon
stellingen van SCEZ tijdens
de ZAAD van 2009
(foto's Niek Beeke,
Archeologische
Werkgemeenschap
Nederland, afdeling
Het schedelfragment van
de ZeeuwseNeanderthaler
uit de Noordzee
(foto Rijksmuseum van
Oudheden, Leiden).
Zeeuws Erfgoed 15 september 2009/03 ARCHEOLOGIE
