Zeeuws meisje
met mandje mossels.
nog twee schilderende generaties Vaarzon Morel: hij was
'Père' en grootvader van zoon Willem en diens zoon
Wim.
De museumstichting in Yerseke besloot om het panorama
van Vaarzon Morel, letterlijk zijn grootste werk, te
reinigen en te restaureren. Maar eenmaal van de muur
bleek het veel groter dan gedacht: de ingeklapte stukken
kwamen tevoorschijn en het doek was te groot voor het
restauratieatelier. Het schilderij werd in 1995-1997
verstevigd en op een aluminium spieraam gezet. Toen
was het geld voor verdere herstelwerkzaamheden op.
Maar gelukkig staat restauratie opnieuw op de agenda.
Aan drie restaurateurs is een offerte gevraagd, en
ondertussen is het Oosterscheldemuseum in gesprek met
de gemeente Reimerswaal over het herstel van 'Gezicht
op Yerseke'. Want hoewel er vrijwel geen archiefstukken
zijn over het schilderij, is wel het koopcontract gevonden:
voor 1 gulden werd de gemeente eigenaar.
Behalve restauratie zijn ook onderhoud, verzekering en
klimaatbeheersing uitermate belangrijk. Eerste prioriteit
is schoonmaken: sigarenrook en groene zeep hebben
het panorama danig op de proef gesteld. Na een eerste
onderzoekje met ultraviolet licht is ook ontdekt dat een
onbekende amateur-schilder het doek flink bijgewerkt
heeft. Hij gruwelde wellicht van het impressionistische
blauw van onder andere de meerpalen en heeft ze groen
geschilderd. Een restaurator haalde op een teststukje al
snel de felle kleur blauw weer tevoorschijn, die destijds
nodig was vanwege het kunstlicht in de verduisterde
panoramazaal.
Op het schilderij staan ook twee vrouwen in streekdracht
afgebeeld. Eentje staat op een steiger, met de rug naar
de kijker toe. Zij is een wezenlijk onderdeel van het
panorama: langs haar gestalte kijkt de toeschouwer mee,
de haven in. Maar onder haar is nog een vrouw te vinden,
die de kijker een mandje mossels toont. Curieus, omdat
het doek ooit bedoeld was voor het promoten van de
óesterteelt. Duidelijk is dat de onbekende amateur haar
gezicht en het mandje overgeschilderd heeft, maar
onderzoek moet uitwijzen of deze extra dame ook echt
door Vaarzon Morel was bedoeld. Hun merkwaardige
positie, zo pal boven elkaar, zou erop kunnen wijzen
dat de vrouw onder de steiger pas later is toegevoegd.
Restauratie is heel anders dan de werkwijze van de
amateur-schilder, die zomaar over het doek heen
schilderde. Het proces moet goed gedocumenteerd
worden, elke stap gerapporteerd. Ook moet restauratie
omkeerbaar zijn, want misschien zijn er over twintig
jaar wel veel betere conserveringstechnieken bekend.
Het panoramaschilderij zou een prima restauratieproject
zijn voor studenten, het is er in ieder geval groot en
uitdagend genoeg voor. Nu verschillende restauratoren
een plan hebben ingediend zal er gezamenlijk een besluit
moeten worden genomen over de toekomst van 'Gezicht
op Yerseke' van Vaarzon Morel. Het Oosterschelde-
museum heeft in ieder geval een belangrijk werk in huis,
dat een welverdiende plaats heeft in de door SCEZ
samengestelde lijst van honderd Zeeuwse topstukken.
Een panoramisch schilderij met een fascinerende
achtergrond, dat na de restauratie eindelijk zijn ware
gezicht kan laten zien.
Zeeuws Erfgoed 8 september 2009/03 Musea
