Pelgrimsinsigne
Sint-Job van Wezemaal (B) uit Scherpenisse
Vondst
voor het voetlicht
In het voorjaar van 2007 voerde SOB Research een archeologisch
onderzoek door middel van proefsleuven uit wegens uitbreiding van
de kerk van de gereformeerde gemeente in de dorpskern van
Scherpenisse op Tholen. Het onderzoek bracht tal van archeologische
sporen aan het licht. Opvallend onder de vondsten was een grote
hoeveelheid leerafval. Het gaat om leerafsnijdsels die voornamelijk
van schoenen afkomstig zijn. Daarnaast is er het gebruikelijke aardewerk
dat eveneens voornamelijk in de late middeleeuwen (vijftiende eeuw)
te dateren is. Onder de inmiddels aan het Provinciaal Archeologisch
Depot (PAD) aangeleverde vondsten is ook een kleine hoeveelheid
metalen voorwerpen.
De verreweg interessantste en fraaiste vondst is een pelgrimsinsigne
van de Heilige Job, te dateren in de tweede helft van de vijftiende eeuw.
Het insigne, we kunnen het een reissouvenir noemen, is vervaardigd uit
een tin/loodlegering. Job wordt in het naar hem vernoemde bijbelboek
voorgesteld als een rechtvaardig man. Door beproevingen en uiteindelijk
de overwinning op zijn lijden wordt hij gezien als een voorafbeelding
van Christus.
De afbeelding toont in een gotische omkadering de heilige man Job
zittend op een mestvaalt. Zijn lichaam is overdekt met puisten en
zweren. Aan weerszijden van hem zijn twee muzikanten te zien. Dit
is de verbeelding van een apocriefe legende over Job. Hij overhandigde
de met een potscherf afgekrabde korsten van zijn zweren aan de
muzikanten waarop deze relicten spontaan veranderden in goudstukken.
Op andere insignes zien we nog een bel boven het hoofd van Job
(op ons insigne verdwenen), wat aangeeft dat hij als een melaatse is
voorgesteld. Pestlijders moesten hun aanwezigheid bekend maken door
met een bel of ratel te zwaaien. Job werd daarom vooral aangeroepen
als beschermheilige tegen de pest of besmettelijke ziekten.
De spreuk op de tekstband luidt: S.Job van Wesemale.
De plaats Wezemaal ligt in de provincie Brabant (België) en was
een bekend bedevaartsoord ter ere van Sint-Job. Op de tekstband die
rond het hoofd van Job gedrapeerd ligt lezen we: God gaf God nam.
Dit is een directe verwijzing naar het Bijbelverhaal waarin God steeds
weer terugnam wat hij eerder gaf.
Deze vondst past goed in de reeks tot nu toe gevonden pelgrimsinsignes
van Job uit Wezemaal in Zeeland. Vrijwel alle bekende vondsten komen
van dorpen van het verdronken land van Zuid-Beveland, met name
Nieuwlande. Maar ook van het aan de Westerschelde gelegen Valkenisse
kennen we een exemplaar. Het afgebeelde exemplaar is in de depot
collectie opgenomen onder het inventarisnr. 0041-71.
Henk Hendrikse,
depotbeheerder
Literatuur
- H.J.E. van Beuningen, A.M. Koldeweij, Heilig en profaan. 1000 laatmiddel
eeuwse insignes uit de collectie H.J.E. van Beuningen. Rotterdam Papers vol. 8,
1993.
- H.J.E. van Beuningen, A.M. Koldeweij, D. Kicken, Heilig en profaan 2.
1200 laatmiddeleeuwse insignes uit openbare en particuliere collecties.
Rotterdam Papers vol. 12, 2001.
- J.E.M. Wattenberghe, Inventariserend Veldonderzoek door middel van
proefsleuven Uitbreiding kerk Gereformeerde Gemeente, Schoolstraat 4,
Scherpenisse, Gemeente Tholen. SOB Research, Heinenoord 2007.
Zeeuws Erfgoed 18 maart 2010/0 ALGEMEEN
