Fort Ellewoutsdijk:
van verdedigingswerk tot opleidingsproject
ROP
RESTAURATIE
OPLEIDINGSPROJECTEN
Leren met je handen
www.natuurmonumenten.nl
www.scez.nl/rop-zeeland
Fort Ellewoutsdijk heeft een bijzondere geschiedenis.
Het is onderdeel van een negentiende-eeuwse
verdedigingslinie. Het fort is gebouwd tussen 1835
en 1839, na de afscheiding van België. Het fort moest
voorkomen dat vijandelijke schepen naar Antwerpen
konden varen. Samen met kanonnen op de vesting
van Terneuzen verdedigde Fort Ellewoutsdijk de
Westerschelde.
Het fort werd gebouwd in de vorm van een zeshoek en
was volledig omgracht. Aan de buitenzijde is het vesting
werk 80 meter breed en 110 meter lang. De buitenmuren
die rechtstreeks uit het water oprijzen zijn 10 meter hoog.
In het muurwerk aan de zeezijde bevinden zich 19 recht
hoekige bomvrije ruimten die voorzien zijn van in zwaar
metselwerk uitgevoerde tongewelven. Bovenop de
gewelven is 2 meter grondbedekking aangebracht.
Daarbovenop lag oorspronkelijk een aarden borstwering
waarachter de kanonnen stonden opgesteld en aan de
bovenzijde is het metselwerk met een dikke laag grond
bedekt. Vóór de uitvinding van het getrokken geschut
en de brisantgranaat (jaren 80 van de 19de eeuw) was
fort Ellewoutsdijk bomvrij. In totaal konden er 500
manschappen in het fort gelegerd worden.
In de Tweede Wereldoorlog kwam het fort in Duitse
handen en zijn bunkers aangebracht. Fort Ellewoutsdijk
heeft toen als gevangenis gediend. Bijzonder is dat er na
de oorlog NSB-ers gevangenen gezeten hebben.
Voordat Natuurmonumenten het fort in 1981 in beheer
kreeg, heeft het als opslagplaats voor Defensie gediend.
Op 30 augustus is gestart met de restauratie van het fort.
Zo moet er onder meer bestrating van het binnenplein
worden verbeterd, voegwerk worden hersteld en vocht
worden bestreden. De restauratie is hard nodig om het
rijksmonument duurzaam te behouden en om deze reden
is het fort tot begin 2011 niet toegankelijk. Het fort ligt
in een wandelroute met daaraan een (vogel)uitkijkpunt
van waar men een bijzonder mooi uitzicht heeft over
de Westerschelde. Natuurmonumenten zoekt nog naar
een geschikte herbestemming van het fort na restauratie.
Daarbij wordt gedacht aan een verdere openstelling van
het fort door bijvoorbeeld het publiek te informeren over
de geschiedenis van het fort en de Westerschelde. Ook is
het idee om er een kleine horecaonderneming te vestigen.
Begin februari 2011 zou de restauratie gereed moeten
zijn. De gemeente Borsele zal ook bijdragen aan het
onderbrengen van tentoonstellingen en exposities in
het fort. Natuurmonumenten heeft als opdrachtgever
de volledige medewerking verleend om de restauratie van
het fort als restauratie opleidingsproject te laten uitvoeren.
Voor de leerling-restauratiemetselaar is het een hele klus
om de dikke zware muren weer op een goede manier te
herstellen. Opgemerkt moet worden dat door kogel
inslagen beschadigde stenen gehandhaafd worden; het
zijn immers sporen die de historie van het fort illustreren.
Voor de leerling restauratietimmerman zit ook veel werk
in het herstel van de deuren, waarvan sommige 10
centimeter dik zijn. De kozijnen moeten gerestaureerd
worden en luiken en ramen moeten weer goed draai- en
sluitbaar gemaakt worden. Elke week worden er foto's
gemaakt van de restauratie; deze staan op de website
van Natuurmonumenten onder Natuurgebieden:
Lopende ROP-projecten
Het Fort Ellewoutsdijk is niet het enige restauratieproject
waar leerlingen opgeleid worden. De volgende projecten
zijn door opdrachtgevers inmiddels ook aangemerkt als
Restauratie Opleidingsproject (ROP):
Een leerling timmeren
brengt de betonbekisting
aan de bovenrand van
het fort aan.
Dit onder toezicht van de
leermeester/uitvoerder van
het project.
- NH Kerk in Nisse
- NH Kerk in Oost-Souburg
- Oostpoort in Sluis
- Belfort in Sluis
- Molen De Jager in Oud-Vossemeer
- Hof Kromwege in Oost-Souburg
- voormalige Brouwerij Van Waes-Boodts in
Westdorpe
- Stadhuismuseum in Zierikzee
- diverse kerktorens op Schouwen-Duiveland
- RK Kerk in Kloosterzande
- NH Kerk in Wilhelminadorp
Zeeuws Erfgoed 11 december 2010/04 MONUMENTEN
