liddele
vuur-
Vondst
voor het voetlicht
vnii
Tegen brandgevaar
Het vondstmateriaal uit de kuil bestond uit
gebruikelijke keramiek zoals fragmenten van
steengoedkannen en scherven rood- en grijs-
bakkend aardewerk. Ook werden enkele
glasfragmenten verzameld, waaronder een
klein fragment van een glas-in-loodraam met de afbeelding van een
vogeltje. Tussen al deze zaken bevonden zich twee zeer interessante
voorwerpen. Het eerste is een deksel, vervaardigd uit Spaans
goudlustermajolica met een fragment van een bijpassende kom.
Het andere vormt het onderwerp van deze bijdrage: een vuurscherm
van roodbakkend aardewerk met loodglazuur en koperoxide. Direct
in het oog springend hierop is het 'aanziende' portret van vermoede
lijk een man.
Een vuurscherm is een halfrond met de hand vervaardigd voorwerp,
bedoeld om de vuurresten in de haard zodanig af te dekken dat
eventuele vonken geen brand konden stichten. Een ander in de
middeleeuwen vaak voorkomend voorwerp met dezelfde functie is
de vuurklok of vuurstolp.
Vuurscherm van roodbakkend aardewerk
met aanziend portret van een man.
Bodemvondst uit Sluis, 2000.
Hoogte 34 centimeter, gerestaureerd.
Datering 14e eeuw, inv. nr. 506-14.
Voorbeelden van gepubliceerde vuurschermen
met dit type portretten zijn mij onbekend;
we mogen het vuurscherm uit Sluis dan ook als
redelijk uniek beschouwen.
In de literatuur vond ik alleen een vermelding
van een applique in de vorm van een vrouwen
hoofd, op een fragment van een vuurscherm
gevonden in Sommelsdijk. Overigens is het vuurscherm uit Sluis
óók een fragment, maar er bleek voldoende van bewaard om een
verantwoorde reconstructie mogelijk te maken.
Deze restauratie is uitgevoerd door de heer P. Leenhouwers uit Sluis.
Hierdoor is het weer mogelijk om dit exemplaar bij diverse
presentaties zoals tentoonstellingen in te zetten. Voorlopig wordt
het vuurscherm opgesteld in de archeologievitrine van het Zeeuws
Archeologisch Depot in locatie Het Schuitvlot aan de Looierssingel
in Middelburg.
Henk Hendrikse,
depotbeheerder
Aan de bovenzijde van het vuurscherm zijn twee luchtgaten
aangebracht die ervoor zorgen dat het smeulende vuur 's nachts aan
bleef. Vuur maken was nu eenmaal een tijdrovende bezigheid; als
het uit was moest men buitenshuis om vuur gaan, waarvoor betaald
moest worden.
Aan de bovenzijde van het scherm zit een handgreep met omgeslagen
randen, om het makkelijk te kunnen verplaatsen. Aan de binnenzijde
van vuurschermen vinden we vaak een roetkorst, waardoor ook
scherven van vuurschermen door de archeoloog makkelijk te
herkennen zijn.
Broche van tin/lood
afkomstig uit de opgraving
Korte Nobelstraat,
Zierikzee, 2003.
Diameter 1,9 centimeter,
datering I4e eeuw.
Rias Olivier (red.), Bodemvondsten uit Goeree-Overvlakkee, 25jaar
archeologisch en historisch onderzoek door De Motte (Ouddorp 1994), 179.
Een mid o
leverde een bijzondeE)iO£l.^ffivuurscherm uit
omstreeks 1350, voorzien van een 'portret'.
Van klok naar scherm
Naast het feit dat het Sluise vuurscherm met een
expressieve kop is versierd, is de vorm van het
voorwerp ook van belang. De meeste uit
opgravingen bekende middeleeuwse
voorwerpen met dezelfde functie zijn
namelijk vuurklokken. Pas toen de
haard van de centrale plaats in de
woning naar de wand verhuisde,
kreeg het voorwerp zijn halfronde
vorm. Dit betekende ook dat de
woning inmiddels stenen in
plaats van houten wanden had.
Vuurklokken zijn doorgaans dus
ouder dan vuurschermen.
Aanziende portretten zoals op
ons vuurscherm zien we
bijvoorbeeld ook op tin/loden
broches uit dezelfde periode,
circa het midden van de
veertiende eeuw, en op
munten uit deze tijd,
bijvoorbeeld de penny's van de
verschillende Edwards uit Engeland.
Medewerkers van het Provinciaal Archeologisch
Centrum Zeeland (PACZ), nu onderdeel
van de SCEZ, voerden in oktober 2000
een archeologische verkenning uit wegens
de voorgenomen bouw van een apparte
mentencomplex aan de Hoogstraat in
Sluis. Leden van de Archeologische
Werkgemeenschap voor Nederland
(AWN), afdeling Zeeland, verleenden
medewerking.
Na het onderzoek is de bouwput verder
uitgegraven tot het gewenste niveau en
zijn de werkzaamheden gevolgd door
enkele amateurarcheologen, in de hoop
nog niet waargenomen bewonings-
sporen aan te treffen. Tijdens die
waarneming is ook het restant van
een laatmiddeleeuwse afvalkuil
aangetroffen.
De vondsten daaruit zijn overgedragen
aan het Zeeuws Archeologisch Depot
van de SCEZ (ZAD).
Zeeuws Erfgoed 19 december 2010/04 ARCHEOLOGIE
