Groen van Toen: mInuii enten gag
relatie tussen monument en directe omgeving
Open Monumentendagen zaterdag 8 en zondag 9 september QpGH
Schenking waterspuwers toren Biezelinge
Een gek op het dak
www.scez.nl
Het landelijke thema van de 26e Open Monumentendag
(8 en 9 september) luidt 'Groen van Toen'. Dit jaar wordt niet alleen
naar binnen maar ook naar buiten gegaan. In onze erfgoedrijke,
groene provincie worden tijdens deze dagen ruim driehonderd
monumenten opengesteld voor het publiek.
Op diverse plaatsen en momenten wordt de start van de OMD 2012
officieel ingeluid. De SCEZ organiseert samen met de gemeente
Schouwen-Duiveland op vrijdag 7 september de provinciale opening
voor Zeeland. Deelname gebeurt op uitnodiging. Plaats van handeling is
het onlangs gerestaureerde Stadhuismuseum in Zierikzee.
Een gek draait met de wind mee en bevordert
en reguleert zo de afvoer van rookgassen.
Het gebouwde erfgoed kan niet los gezien worden van de omgeving
waarin het is geplaatst. Vrijwel alles wat we in Nederland aan groen
hebben, is immers door mensen bedacht en aangelegd in relatie tot
de gebouwde 'stenen omgeving'. Met 'Groen van Toen' wordt die relatie
centraal gesteld. Verreweg de meeste Zeeuwse gemeenten hebben naar
aanleiding van de Open Monumentendagen (OMD) activiteiten
georganiseerd. In Zeeland ligt het accent op zaterdag 8 september. Die
dag maakt de Provincie Zeeland het openbaar busvervoer en Fast Ferries
in Zeeland gratis. Kijk voor de gratis vervoerbon op www.degoedekantop.nl
of in de huis-aan-huisbladen van week 35. Voor de deelnemende Zeeuwse
monumenten, zie www.openmonumentendag.nl.
In juni mocht de SCEZ de originele negentiende-eeuwse waterspuwers
van de kerktoren van Biezelinge in ontvangst nemen. Namens het
kerkbestuur overhandigde de heer Soeters uit Kapelle de spuwers
aan de SCEZ.
De toren uit 1877, gebouwd naar ontwerp van J.H. Hanninck, is een
vierkante toren die overgaat op een achtkant. De acht zijden eindigen in
een fronton. Op de hoeken van deze frontons verzamelt zich het water
dat van de spits afstroomt. Om dit water zo ver mogelijk van de toren af
te laten lopen zijn er in deze hoeken spuwers aangebracht.
Deze originele spuwers bestaan uit twee metalen delen die gezamenlijk
één spuwer vormen. Een gereconstrueerd exemplaar is gebruikt om een
gietmal te maken. Verder zijn er nog acht halve exemplaren aanwezig.
De SCEZ heeft deze bouwfragmenten opgeslagen in haar depot zodat
de originele spuwers altijd geraadpleegd kunnen worden.
Als openhaard- of houtkachelstoker kunt u wel eens last ondervinden van verminderde trek
in de schoorsteen. Een vervelend verschijnsel dat het plezier van een gezellig knapperend
vuurtje op een wat killere nazomeravond soms volledig teniet kan doen.
Bij schoorsteenproblemen kunnen verschillende factoren een rol spelen. Bijvoorbeeld te weinig
wind om de rook voldoende af te voeren, een gedeeltelijke verstopping van het rookkanaal, een
schoorsteen die niet hoog genoeg is of draaiwinden die vanachter een naast gelegen pand komen,
en die ook al snel verminderde afvoer van de rookgassen veroorzaken.
In vroegere tijden waarbij elke woning wel voorzien was van een hout- of kolenkachel, is voor
vaak wisselende winden een oplossing bedacht: een gek op het dak. Een gek is een met de wind
meedraaiende (vaak metalen) kap op de schoorsteen. Door middel van een windvaan boven op
de kap richt de gek zich op de wind, zodanig dat de rook aan de open kant (van de wind
afgekeerd) ongehinderd kan verdwijnen. De geleide luchtstroom langs de kap bevordert de trek
in de schoorsteen. De opmerkelijke naam van de schoorsteenkap verwijst naar het gedrag: als een
gek draait de kap in de rondte bij wisselende windrichtingen. De 'tegenwoordige gek' van roestvrij
staal komt vooral voor op schoorstenen die direct van een vuur afkomen, zoals bij open haarden.
Bij moderne cv-installaties is het gebruik van een gek dan ook niet meer nodig.
Tip van de Monumentenwacht: hebt u in uw woning regelmatig last van verminderde afvoer
van rookgassen, neem dan contact op met een schoorsteenveger of de installateur. Laat het
schoorsteenkanaal inspecteren op verstoppingen. Mocht het probleem daarna nog niet verholpen
zijn, dan is een gek op het dak misschien zo gek nog niet!
Zeeuws Erfg°ed 7 september 2012/03 MONUMENTEN
Het programma voorziet in interessante onderwerpen: onder andere
het nieuwe monumenten- en erfgoedbeleid van de gemeente Schouwen-
Duiveland (de SCEZ is een van de partijen die aan de inhoud daarvan
heeft bijgedragen) en monumenten die tegelijkertijd groen en rood zijn,
dat wil zeggen zowel vanuit natuur- als erfgoedoogpunt waardevol.
Op 8 september zal 'ergens in Zeeland' de Monumentenwacht zich
presenteren. Zij laat dan zien wat een inspectie op hoog niveau en
hangend aan een touwtje inhoudt; spectaculair om te zien!
Voor de precieze locatie van onze monumentenwachters in actie, kijk op:
