Jd:
taats
paans
Staats-Spaanse Linies 'op eigen benen'
www.staatsspaanselinies.eu
I N
IN PE CLINCH
Fort Berchem bij Terhofstede, opgeknapt en ontsloten (foto Winant Halfwerk).
(gedeeltelijke) reconstructies plaats: Forten Sint-Joseph, Sint-Jacob en
Sint-Livinus (Koewacht), Olieschans (Aardenburg), Batterij Zwartenhoek
(Westdorpe), Hans Vrieseschans (Oostburgsche Brug), Fort Berchem
(Terhofstede) en de liniedijk onder IJzendijke. In andere gevallen werd
gekozen voor een landschappelijke accentuering, zoals bij de
Bordeelschans (Draaibrug), Mauritsfort, Fort Sint-Jan (Zuiddorpe),
Marolleschans (Nieuwvliet), Fort Nijevelt en redoute Spek en Brood
(Oostburg) en een vijftal locaties langs de Passageulelinie tussen
Bakkersdam en De Ponte. De laatste hand wordt gelegd aan de restauratie
van de Oostbeer bij Philippine. Over de wallen van Hulst is een
rolstoeltoegankelijk pad aangelegd. Verspreid door Zeeuws-Vlaanderen
zijn ruim dertig informatiepanelen geplaatst.
Andere producten zijn meestal samen met de (Vlaamse) projectpartners
opgeleverd: museum Het Bolwerk in IJzendijke, informatiecentra in
Fort Liefkenshoek en Damme, het stripboek Suske en Wiske en de Laaiende
Linies en het rijk geïllustreerde publieksboek De Linies.
Monumenten van conflict en cultuur van Jan J.B. Kuipers. Voorts onder
andere de website www.staatsspaanselinies.eu, een educatief pakket,
een goed bezochte fortennacht, verscheidene colloquia en veel
promotiemateriaal.
De Staats-Spaanse Linies vormen een stelsel van
verdedigingswerken, ontstaan tijdens de Tachtigjarige Oorlog
(1568-1648) en de Spaanse Successieoorlog (1701—1714),
latere aanpassingen niet meegerekend.
Ze omvatten vestingsteden zoals Damme, Sluis en Hulst en
honderden forten, schansen en redoutes, waarvan een aantal
met elkaar waren verbonden door liniedijken en -vaarten.
Ze werden aangelegd op strategisch belangrijke plaatsen, zoals
langs stroomgeulen en kreken en op de weinige hoge en droge
delen in het landschap. De linies vormden de grens tussen de
Noordelijke ('Staatse') en Zuidelijke ('Spaanse') Nederlanden.
Een belangrijk wapen in deze streek was het water. Om het eigen
territorium te verdedigen en de vijand te hinderen, werden
hele gebieden onder water gezet.
Veel van die verdedigingswerken zijn nog in het landschap terug te
vinden. Sommige nog goed herkenbaar, andere wat minder en de rest
alleen met een geoefend oog of helemaal niet meer. In de meeste gevallen
gaat het om bouwwerken van aarde en water (weinig stenen elementen).
De Staats-Spaanse Linies strekken zich aan weerszijden van de landsgrens
uit van Knokke-Heist tot Antwerpen. De dichtheid aan (restanten van)
verdedigingswerken in dit betrekkelijk kleine gebied is uniek te noemen.
Betekenis van de linies
De Staats-Spaanse Linies vormen een uniek cultuurlandschap dat
herinnert aan de gedeelde geschiedenis van twee buurlanden. Ze
hebben uiteindelijk in dit deel van de Lage Landen de grens bepaald
tussen Nederland en België. De linies vormen ook een belangrijk leef-
en verbindingsgebied voor planten en dieren, waaronder bedreigde
soorten. Bovendien leveren de Staats-Spaanse Linies een belangrijke
toevoeging aan het toeristisch-recreatieve 'product' Zeeuws-Vlaanderen
en dus ook een bijdrage aan een economische impuls voor de regio.
Op zaterdag 6 april opende in museum Het Bolwerk in
IJzendijke de expositie 'Staats en Spaans in de clinch'.
Bij diezelfde gelegenheid werd in de historische kerk
van IJzendijke het publieksboek 'De Staats-Spaanse
Linies. Monumenten van conflict en cultuur'
gepresenteerd.
Het fraai gerestaureerde/gereconstrueerde Fort Sint-Jacob bij Koewacht De (grotendeels) gerestaureerde Olieschans in Aardenburg
(Vildaphoto, Ludo Goossens). Misjel Decleer).
Zeeuws Erfgoed 3 juni 2013/02 CULTUURHISTORIE
Project Staats-Spaanse Linies
Sinds circa 2004 is hard en grensoverschrijdend gewerkt aan het beter
zichtbaar en beleefbaar maken van de linies. In het Zeeuwse was de
Provincie Zeeland in alle projecten de trekker. Zeeuwse partners waren
de gemeenten Hulst, Terneuzen en Sluis, Het Zeeuwse Landschap,
Staatsbosbeheer, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, het waterschap
en Zeeland Seaports; in veel gevallen werd de uitvoering geregeld door
de Dienst Landelijk Gebied. In Zeeuws-Vlaanderen zijn tot en met 2013
vier uitvoeringsgerichte projecten gerealiseerd. Er vonden hierbij tal van
Het is nu tijd dat de Staats-Spaanse Linies 'op eigen benen' gaan staan.
Er is nog veel te doen! Het is belangrijk dat partijen in Zeeuws-
Vlaanderen zich dit unieke erfgoed toe-eigenen, en dat de drie gemeenten,
de VVV, museum Het Bolwerk, terreinbeherende instanties, betrokken
maatschappelijke organisaties, bewoners en bedrijfsleven gezamenlijk
de handschoen oppikken.
