Boston in Zeeuws-Vlaanderen
Een lezeres stuurde deze opname van bijna honderd benen fiches die in haar familie bewaard
zijn gebleven. Ze hoorden bij het kaartspel Boston dat in het café van haar overgrootvader
werd gespeeld.
Zeeuws Erfgoed 16 juni 2014 02
Café
Het café bevond zich tot ongeveer 1940 op de Mettenijedijk
in Nieuwvliet. De fiches hoorden, zo was in de familie
overgeleverd, bij een spel dat in het café werd gespeeld.
Iemand anders wist haar te vertellen dat de fiches
betaalmiddelen waren in het kaartspel Boston. Elke
fiche staat met zijn vorm voor een bepaalde waarde.
Amerikaanse vrijheidsstrijd
Nader onderzoek leert ons dat Boston als kaartspel
reeds in het begin van de negentiende eeuw bekend was.
Het wordt in een tweetal Nederlandse uitgaven over
kaartspelen uit 1810 vermeld. Het spel is vermoedelijk
in Frankrijk ontstaan. Het werd naar de Amerikaanse stad
Boston genoemd en dat was niet toevallig. De termen die
in het spel worden gebruikt, slaan op het beleg van deze
stad door Amerikaanse milities aan het begin van de
Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783).
Toen kwamen de koloniën, die later de Verenigde Staten
van Amerika zouden vormen, in opstand tegen het
moederland Groot-Brittannië. Ze vormden een alliantie met
Frankrijk. Boston was al voor het uitbreken van de oorlog
een revolutionair centrum en vormde het beginpunt van de
onafhankelijkheidsstrijd. Koloniale troepen omsingelden de
stad in april 1775. Boston werd op dat moment door de
Britten bezet. Het beleg duurde bijna een jaar. De Britse
troepen ontvluchtten Boston op 17 maart 1776.
Het kaartspel Boston werd een variant op het in de
achttiende eeuw populaire Whist, in België nog altijd
bekend als wiezen. Daarmee werd Boston een voorloper
van het bridgespel zoals we dat nu kennen. Spelers van
Whist konden niet bieden, maar bieden maakte wel deel uit
van het Bostonspel. Volgens een handboek van kaartspelen
uit 1810 kon Boston op vijf manieren worden gespeeld.
De termen verwijzen naar de onafhankelijkheidsstrijd:
klein Boston, groot Boston, klein Independence, groot
Independence en Miserij (ellende).
Buitenland
Spelletjes zijn van alle tijden en het is niet moeilijk om
er een hele reeks op te noemen die Zeeuwen vroeger
speelden. Dat varieert van ook elders voorkomende kaart
spelen tot en met slabberjan en pot en bure, spelletjes die
vaak specifiek met Zeeland worden geassocieerd. Net als
andere aspecten uit de volkscultuur blijken spelletjes vaak
minder streekgebonden dan we in eerste instantie geneigd
zijn te denken. Het slabberjanspel bijvoorbeeld, dat als een
typisch Zeeuws spel wordt beschouwd, kent equivalenten
in Italië, Duitsland en Scandinavië. Sommige uitdrukkingen
en ook afbeeldingen op speelstukken in het buitenland
komen overeen met het slabberjan zoals dat in Zeeland
wordt gespeeld.
Verdwijnend cultuurgoed
Hoe een van oorsprong vermoedelijk Frans spel met
een historische achtergrond uit Amerika in een café in
Nieuwvliet terechtkwam? Dat blijft gissen. Mogelijk kwam
het mee met de Franse soldaten, die in 1794 Staats-
Vlaanderen hadden bezet. Maar het is ook niet ondenkbaar
dat migranten uit Frankrijk het spel hier introduceerden.
Eenmaal bekend zal het ongetwijfeld in veel meer Zeeuwse
cafés en huiskamers zijn gespeeld. Vandaag de dag dreigen
veel van deze oude spelletjes uit ons collectief geheugen
te verdwijnen. Dankzij een zakje fiches is Boston in Zeeland
bewaard.
De bewaard gebleven benen fiches
van het kaartspel Boston uit het café
in Nieuwvliet.
