Een astrologische penning uit Westkerke De schenking van een astrologische loden penning uit Westkerke (Tholen) aan het Zeeuws Archeologisch Depot kwam in de vorige Zeeuws Erfgoed al aan de orde. Intussen zijn gegevens over enkele andere exemplaren aan het licht gekomen. Foto van de vondst uit Westkerke. r,, i—ïP Informatie over de zeventiende-eeuwse Westkerkse penning bevond zich al enige decennia in het Zeeuws Archeologisch Depot, dankzij een melding van de in de jaren tachtig overleden amateurarcheoloog Piet Jasperse uit Sint-Maartensdijk. Na schenking door diens zoon Sjaak (december 2013) konden goede foto's en een tekening van dit bijzondere object worden gemaakt. Piet Jasperse had het voorwerp al in 1961 van een parti culier gekregen, die het had aangetroffen aan de voet van de Westkerkse vliedberg. Dr. H. Enno van Gelder, destijds directeur van het toenmalige Munt- en Penningkabinet in Den Haag, determineerde de vondst als een astrologische penning uit de zeventiende eeuw. Toevallig genoeg meldde men bij hem een jaar later, in 1962, uit Holwierde bij Appingedam de vondst van eenzelfde penning. Octagram met symbolen De voorzijde van de Westkerkse penning, hoewel waarschijnlijk door ploegsporen enigszins beschadigd, is het best bewaard gebleven. Deze toont een octagram (achthoek) met de symbolen van de zeven planeten. Planeetnamen staan in de randtekst: SOL (zon), LUNA (maan), MARS en SATURNUS; in de astrologie rekent men de zon en maan ook tot de planeten. De overige drie planeetnamen MERCURIUS, VENUS en JUPITER zijn uitgebroken. Op de keerzijde zien we het bijbelse tafereel van Christus en de Samaritaanse vrouw (Johannes 4 1-42). De associatie tussen beide voorstellingen zou kunnen zijn, aldus Van Gelder, dat Christus naar aanleiding van deze gelijkenis ook Waterman wordt genoemd; Waterman is tevens een van de tekens van de Dierenriem. Voor- en keerzijde van de penning uit Westkerke ((reconstructie)tekening Leida Goldschmitz-Wielinga). Een exemplaar uit Den Haag Na de schenking van de Westkerkse penning aan het Zeeuws Archeologisch Depot volgde enig nader onderzoek. De auteur kwam in contact met mw. Monigue Piccardt uit Den Haag, die een vrijwel identiek, maar beter geconserveerd exemplaar bezat. Vrijwel identiek, omdat het decoratieprogramma op haar penning hetzelfde is als dat op de penning uit Westkerke, maar de opgegeven afmeting vreemd genoeg afwijkt. Het Zeeuwse exemplaar heeft een doorsnede van 5,9 centimeter; de Haagse penning meet 4,8 centimeter. Mw. Piccardt had dit zeldzame object in een 'verzamelbakje' op een rommelmarkt aangetroffen. Interpretatie De andere exemplaren die van de penning bekend zijn gaven aanleiding gegeven tot bredere interpretaties. Een foto van eenzelfde exemplaar verscheen zelfs op een alchemistische website, met een beschrijving door de auteur Stanislas Klossowski de Rola, in de jaren zestig een bekende figuur in pop- en societykringen. Ook hij had deze 'rosicrucian alchemical medal' in zijn collectie (2001). Een kunsthistoricus dateerde de penning in een schrijven aan mw. Piccardt in de periode 1625-1650. Hij bracht het roosachtige motief in het centrum van de achthoek in verband met de grotendeels fictionele beweging van de Rozenkruisers. De eerste schriftelijke bronnen van deze traditie dateren uit 1614 en 1615: het zijn twee anonieme Duitse pamfletten, Fama Fraternitatis en Confessio fraternitatis. De roos staat in deze traditie voor Christus. De penning zou dus aan twee zijden hetzelfde verhaal vertellen van Christus en het door hem geschonken water als symbool van eeuwig leven: aan de keerzijde in bijbelse Zeeuws Erfgoed Q juni 2014 02

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Erfgoed | 2014 | | pagina 8