Beleef industrieel erfgoed in 2015
2015 is uitgeroepen tot Europees Jaar van het Industrieel en Technisch Erfgoed. In meer dan
45 landen zullen erfgoedinstellingen industrieel erfgoed in de schijnwerpers zetten. Het jaar is
bedoeld om de belangstelling voor industrieel erfgoed te stimuleren, onderling kennis te delen
en het aantal vrijwilligers te vergroten.
www.industrieelerfgoedzeeland.nl
Vreemde eend
Jarenlang was industrieel erfgoed een 'vreemde-eend-in-
de-bijt' in de monumentenwereld. Industriële gebouwen
werden vooral gezien als productiemiddelen en konden
aangepast of afgebroken worden al naar gelang de
behoefte. Weinigen zagen de schoonheid van deze objecten
in. En voor wie dit wel zag, lag er een flinke uitdaging te
wachten: want hoe deze voor een specifieke functie
opgetrokken gebouwen of zelfs hele complexen te
herbestemmen? Aansprekende voorbeelden ontbraken,
bestemmingsplannen waren niet op herbestemming van
deze erfgoedcategorie afgestemd en financierings
mogelijkheden bleken over het algemeen (te) beperkt.
Zowel de klassieke opdrachtgevers zoals overheden,
corporaties en ontwikkelaars als de erfgoedsector lieten
als gevolg industrieel erfgoed lange tijd links liggen.
Met grootschalige sloop tot gevolg.
Groeiende belangstelling
In Nederland klonk pas vanaf de jaren tachtig van de vorige
eeuw in toenemende mate protest. Enigszins aan de late
kant, aangezien de belangstelling voor het industrieel
erfgoed in Groot-Brittannië al vanaf het midden van de
jaren zestig van de vorige eeuw ontstond. In de begintijd
waren het vooral verenigingen en vrijwilligers, die bij de
bescherming het voortouw namen. Zij zorgden voor een
toenemend draagvlak voor behoud van industrieel erfgoed,
zowel bij de overheden als bij het grote publiek. Later
sloten ook andere groepen zich aan, zoals architecten
en horecaondernemers. Daarnaast was (en is nog steeds)
een bijzondere rol weggelegd voor de 'creative industry':
kunstenaars die vooral tijdelijke invulling geven in de
opmaat voor definitieve herbestemming. Desalniettemin
zou zonder de inzet van de vele vrijwilligers veel industrieel
erfgoed verloren zijn gegaan of zelfs nog steeds verloren
gaan. Want ook tegenwoordig leveren zij, al dan niet in
verenigingsverband, een belangrijke bijdrage aan behoud
en herbestemming van industrieel erfgoed. Het is dan ook
niet verwonderlijk dat dit themajaar, in tegenstelling tot
de meeste andere Europese campagnes, vanuit deze groep
bottom-up tot stand is gekomen. Al met al een mooi
voorbeeld van burgerinitiatief en van de kracht van
de verenigingen.
Herbestemming in Zeeland
Ook in Zeeland drong het besef van de waarde van behoud
van het eigen industrieel erfgoed vanaf het begin van de
jaren tachtig van de vorige eeuw door. Hoewel Zeeland
een kleine provincie is en de industrialisatie hier vergeleken
met andere regio's in Nederland relatief laat op gang kwam,
waren er in het Zeeuwse landschap nog genoeg sporen van
dit industriële verleden terug te vinden. Denk alleen maar
aan de vele vlasroterijen, graan- en suikersilo's, meekrap-
stoven, gemalen, zoutziederijen en weegbruggen met
bijbehorende huisjes. De onderhoudsstaat van al deze
objecten was echter in zijn algemeenheid slecht te noemen.
Om een toekomstige kaalslag in Zeeland tegen te gaan,
werd in 1982 door de Zeeuwse Culturele Raad de
Werkgroep Industriële Archeologie opgericht, de huidige
Werkgroep Industrieel Erfgoed Zeeland (WIEZ).
De WIEZ wist door middel van publicaties, presentaties en
gesprekken met gemeenten succesvol aandacht voor het
Zeeuwse industrieel erfgoed te genereren. Ook project
ontwikkelaars en architecten kregen, geïnspireerd door
nationale en internationale voorbeelden, belangstelling
voor het behoud van industrieel erfgoed. Vooral de
aandacht voor herbestemming heeft de afgelopen jaren
ertoe bijgedragen dat ook in Zeeland industriële objecten
voor de toekomst behouden zijn gebleven. Recente
voorbeelden die tot de verbeelding spreken zijn onder
andere de tot kantoorruimte omgebouwde graansilo van
architectenbureau Rothuizen in Middelburg en de
voormalige suikerloods in Sas van Gent, tegenwoordig
onderdak van het deze zomer te openen Industrieel
Museum Zeeland.
Meer informatie over Zeeuwse activiteiten in het kader
van het Europees Jaar van het Industrieel en Technisch
Erfgoed is te vinden op www.zeeuwseankers.nl.
De Werkgroep Industrieel Erfgoed
Zeeland (WIEZ) stelt zich ten doel
het industrieel erfgoed voor
Zeeland zoveel mogelijk te
behouden. Dit kan zowel in de vorm
van fysiek behoud, als door middel van
documentatie. De WIEZ ziet een goede
informatievoorziening als haar belangrijkste
taak. Zo geeft de werkgroep advies aan
bedrijven en overheden en probeert zij door middel van
publicaties en presentaties de belangstelling voor het
Zeeuwse industrieel erfgoed te vergroten. De WIEZ
maakt onderdeel uit van de SCEZ en is een van de deel
nemende organisaties aan het Meldpunt Erfgoed
Zeeland.
Torenconstructie van de circa 40 meter hoge Scheldekraan aan
de Dokhaven in Vlissingen (foto Marinus van Dintel).
Zeeuws Erfgoed 1 Q maart 2015 01
