Krentenbrood met krukels
en andere paastradities
Misschien viert u dit jaar Pasen met een fraai gedekte tafel waarop beschilderde paaseieren
en een boterlammetje prijken. Maar staat er ook krujebrööd op? En waagt u zich aan krentenbrood
met krukels? Zo'n zestig jaar geleden werd er volop geklaagd over de teloorgang van 'oude'
paasgebruiken in Zeeland.
Inderdaad, op Schouwen-Duiveland knikkeren de oudere
heren niet meer. En de kermis bij de Middelburgse
Dampoort is ook allang verleden tijd. Maar sommige oude
gebruiken zijn gebleven. En er zijn nieuwe bijgekomen.
Een impressie van paastradities in Zeeland.
Eieren, hazen en lammetjes
Eieren spelen al heel lang een belangrijke rol in het
paasfeest. Dat heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met
de vastentijd in de katholieke kerk, waarin de gelovigen
geen vlees en zuivel mochten eten. De opgespaarde eieren
Pasen is ook de tijd voor de grote schoonmaak. Borssele, 1970
(foto C. Kotvis; Beeldbank Zeeland, Zeeuwse Bibliotheek).
werden na afloop van de vasten - met Pasen - hardgekookt
gegeten. Dit gebruik bleef na de Reformatie in protestantse
gezinnen bestaan. De eieren werden ook beschilderd en in
de twintigste eeuw raakten chocolade-eieren in trek.
Aanvankelijk was dit een luxeproduct, maar met het stijgen
van de welvaart konden meer mensen zich chocolade
eieren veroorloven.
De paashaas verscheen vermoedelijk rond 1800 via de
Duitse (kinder)literatuur in Nederland. Deze mythologische
figuur werd bedacht om kinderen op te voeden tot goede
burgers, die zich netjes konden gedragen en gehoorzaam
konden zijn. Aanvankelijk schonk de paashaas dan ook
alleen eieren aan brave kinderen.
De boterlammetjes die menige paasbrunch sieren, bevatten
mogelijk een verwijzing naar Christus als het Lam Gods.
Ze zijn tegelijkertijd terug te voeren op het gebruik in
boerenfamilies om de grasboter - gemaakt van de eerste
melk van koeien nadat ze in het voorjaar weer in de wei
liepen - op een mooie manier te serveren. Of dit in Zeeland
voorkwam, weten we niet. Het was in ieder geval
gebruikelijk op een aantal plaatsen in Noord- en Zuid
Holland. Mogelijk vonden de boterlammetjes aldus ook
hun weg naar de Zeeuwse paastafels.
Krentenbrood met krukels
Wel typisch Zeeuws is het gebruik om met Pasen krenten
brood met krukels (alikruiken, ook wel kreukels genoemd)
te eten. Op Tholen, Sint-Philipsland, Schouwen-Duiveland
en in Yerseke is deze traditie nog springlevend. Liefhebbers
zoeken de zeeslakjes in de dagen voorafgaand aan Pasen
bij laag water aan de waterkant. De verzamelde krukels
worden 24 uur in zout water gezet, daarna afgespoeld en
in ruim water gekookt. Het eten van krukels is een heel
karwei. Zo'n maaltijd neemt gemakkelijk een uur in beslag.
Onmisbaar daarbij is een kopspeld. Daarmee moet eerst
het donkere, harde schijfje uit de opening worden
verwijderd, waarna de krukel aan de speld kan worden
geprikt en uit de schelp gedraaid. De zilte krukels in
combinatie met het zoete krentenbrood staan garant voor
een bijzondere smaaksensatie.
Behalve krentenbrood en wittebrood was kru(j)ebrööd
een veel gegeten lekkernij bij feestelijke gelegenheden.
Ook met Pasen kwam dit brood op tafel. Het fijne witte
brood wordt bereid met boter, suiker, melk en eieren en
ontleent zijn speciale smaak aan de toevoeging van
nootmuskaat (kruuneut) en/of foelie.
Zeeuws Erfgoed 1 2 maart 2015 01
