Rijk erkent noodsituatie kerken
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzoekt op dit moment met een dertigtal
kerkelijke en niet-kerkeiijke partijen hoe zij samen kan zorgen voor een beter behoud van kerken
en kloosters. Mirjam Blott, werkzaam bij de RCE, was op 22 januari als gastspreker in Zeeland bij
de vergadering van het Platform Historische Kerken Zeeland.
Landelijke komen er de komende jaren tussen de 1.500
en de 2.000 kerken leeg te staan. Ook Zeeland doet mee
in deze trend. Zo worden bijvoorbeeld in de gemeente
Sluis op dit moment 6 van de 10 katholieke kerken aan
de eredienst onttrokken, om maar een 'klein' voorbeeld
te noemen. De ontkerkelijking is de belangrijkste oorzaak
van deze leegstand. In Zeeland speelt hierbij ook nog de
bevolkingskrimp een rol. Het sluiten van een kerk zorgt
vaak voor veel maatschappelijke onrust. Het verdwijnen
ervan al helemaal. Dat bleek ook toen de kerk van Hoek
afgelopen jaarwisseling afbrandde en vervolgens werd
gesloopt. Kerken en kloosters hebben namelijk niet alleen
een religieuze betekenis, maar ook een cultuurhistorische,
stedenbouwkundige en sociaal-culturele waarde. Waar
mogelijk wordt gezocht naar een bestemming die recht
doet aan het unieke gebouw en zijn omgeving. Om dit
omvangrijke vraagstuk de komende jaren te begeleiden,
hebben in 2014 een groot aantal betrokkenen op initiatief
van de RCE de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed onder
schreven. Binnen deze agenda benoemen de betrokkenen
onderwerpen die zij samen willen uitzoeken en waar zij zich
samen voor willen inzetten. De agenda bestaat uit zeven
punten, die door werkgroepen vertaald worden in tastbare
acties. Deze acties moeten de komende jaren leiden tot
concrete resultaten. Ook de SCEZ participeert in dit proces.
De onderwerpen van de werkgroepen zijn als volgt:
1. Kerken en kloosters in voortgaand religieus gebruik
Vanuit dit agendapunt wordt gezocht naar versterkings
mogelijkheden om de gebouwen functioneel in stand te
houden, zodat de gemotiveerde eigenaar geen probleem
eigenaar wordt. Concreet wordt aandacht geschonken
aan vermindering van administratieve lastendruk,
adequate toepassing van subsidieregelingen en aan
creatieve financiering van verantwoord nevengebruik.
2. Gebruik, exploitatie en financiering
Een gezonde exploitatie is essentieel om een gebouw in
stand te houden. Vaak zijn er extra investeringen nodig
om een nieuwe exploitatie te kunnen creëren. Financiële
experts verkennen kansrijke exploitatie- en financierings
mogelijkheden.
3. Bedoelde en onbedoelde uitwerking
van wet- en regelgeving
Binnen dit agendapunt is er concreet aandacht voor
toepassing van wet- en regelgeving door gemeenten en
erfgoedorganisaties, de toepassing en implicaties van
de monumentenstatus en de uitwerking van procedures
rondom herbestemming.
4. Praktische handreikingen, training scholing
Met welke instrumenten kunnen eigenaren, beheerders en
vrijwilligers worden ondersteund bij het formuleren van
hun beleid voor gebruik, nevengebruik, nevenbestemming
en meervoudig gebruik? En welke instrumenten helpen
overheden en herbestemmers? Dit zijn de vragen die
binnen dit agendapunt gesteld worden.
5. Tussentijd en toekomstperspectief
Een transitieperiode geeft ruimte om onderzoek te doen
naar een passende nieuwe bestemming. Het vinden van
nieuwe gebruikers, huurders, eigenaren en ontwikkelaars
en het matchen van alle betrokken actoren zijn hierbij
cruciaal. Maar ook het in goede conditie houden van
het gebouw.
6. Waarde in meervoud
De afwegingen die zullen worden gemaakt moeten zoveel
mogelijk recht doen aan alle belanghebbenden in dit
proces: kerkelijke eigenaren, kerkgemeenschappen,
overheid, erfgoedzorgers, omwonenden, ontwikkelaars
enzovoorts. De uitdaging is: hoe ontwikkelen we vanuit
een meervoudige waardering een perspectief op de
toekomst van religieuze gebouwen?
7. Communicatie: Open kerken en kloosters
Breed draagvlak is van groot belang voor een goede
toekomst van religieus erfgoed. Een nationaal Open
Kerken-programma beoogt dat een breed publiek in
aanraking komt met het kerkelijk erfgoed: fysiek en digitaal.
Meer informatie over de Nationale Agenda en de tussen
tijdse resultaten van de verschillende werkgroepen is te
vinden op www.toekomstreligieuserfgoed.nl.
Zeeuws Erfgoed 3 maart 2015 01
