v-jr-r
Een lokale gids probeert de inscripties beter zichtbaar te maken. Deze foto maakt meteen duidelijk wat de bedreigingen zijn voor de inscripties (foto Tetteroo Media).
Omdat in deze tijd de kennis van de seizoenen en de
navigatie nog in de kinderschoenen stond, was men niet
op de hoogte van de zware stormen die in het vroege
voorjaar rondwaarden in de omgeving van Madagaskar
en Mauritius. 'De Gouda' verging met man en muis en
de zee zag ter plaatse zwart van de peper.
'De Hollandia' met Bontekoe raakte beschadigd maar
kon na kort herstel doorvaren. Maar 'De Middelburg' met
Schouten verloor zijn masten en moest zeven maanden
lang worden hersteld op het eilandje Nosy Mangabe.
In deze tijd werd een inscriptie over 'De Middelburg' op
een poststeen gemaakt en overleed Willem Schouten,
die ter plaatse werd begraven. Deze informatie is bekend
geworden door een gevonden brief die 'De Hollandia' op
weg naar huis op zijn beurt heeft achtergelaten onder
een poststeen bij Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika.
Naast de aflevering Brieven Boven Water werd er ook mini-
documentaire gemaakt over de stenen. Deze documentaire
is in meerdere talen vertaald, waaronder het Malagassisch
(of Merina), de nationale taal van Madagaskar.
Uit vraaggesprekken met inwoners van Maroantsetra(2,
het havendorpje het dichts bij Nosy Mangabe, bleek dat
de geschiedenis van de stenen niet of nauwelijks bekend is.
Het idee achter de documentaire was dan ook om de lokale
gidsen meer informatie te geven over de aard en de
achtergrond van de stenen, zodat ze dit erfgoed meer
zouden kunnen promoten en mogelijk inkomsten uit
toerisme zouden kunnen halen. Ondanks een unieke
dier- en plantpopulatie, een bijzondere creoolse cultuur en
de populaire tekenfilms bezoeken helaas nog steeds relatief
weinig toeristen Madagaskar. Het eilandje Nosy Mangabe
zelf heeft veel te bieden voor toeristen die avontuurlijk
aangelegd zijn en comfort ondergeschikt vinden aan een
unieke beleving. Het is een van de zeer weinige locaties
waar het zeer zeldzame vingerdier (Aye Aye) gezien kan
worden. Bijzonder is dat de plek van de poststenen er
2) Op VOC-kaarten staat Maroantsetra beschreven als Spakenburg.
De VOC had kortstondig plannen met deze nederzetting maar ondervond
dusdanig hevig verzet van de lokale bevolking dat de pogingen kort
daarop gestaakt werden en Spakenburg weer van de kaart verdween.
vrijwel nog zo bij ligt als ruim vier eeuwen geleden.
Poststenen zijn niet uniek voor Madagaskar, want ze zijn
ook bekend uit Zuid-Afrika. Omdat na de stichting van de
kolonie aan de Kaap doorJan van Riebeeck in 1652 er
behoefte was aan bouwmaterialen, zijn veel poststenen
hergebruikt en opgenomen in verschillende gebouwen.
Men kan ze dus niet meer op de originele plek bekijken,
zoals dat op Nosy Mangabe nog wel het geval is<3.
De stenen en de inscripties worden bedreigd door erosie,
want ze staan immers al eeuwenlang bloot aan weer en
wind. Golven slaan tegen de stenen en schuren de teksten
weg. Het is erg moeilijk om ze nog te kunnen ontcijferen.
Ook dit was een reden voor onderzoekers om de teksten
en inscripties vast te leggen. Dr. Wendy van Duivenvoorde
van Flinders University (Adelaide) heeft alle inscripties
gefotografeerd en de teksten ervan zullen worden
gepubliceerd. Deze teksten vormen een unieke bron
die gebruikt kan worden om informatie uit andere VOC-
archieven te verifiëren of aan te vullen.
De poststenen op Nosy Mangabe zijn voor Nederlandse
en met name Zeeuwse toeristen een heel speciale beziens
waardigheid. Het voelt onwerkelijk om op zo'n afgelegen
en exotische plek, ver van huis en haard, zoveel oude
Nederlandse teksten terug te vinden. Zo'n bijzondere plek,
dat moet wel gedeeld worden.
Mara de Groot
Mara de Groot was van 2009 tot 2013 werkzaam voor het Gedeeld
Cultureel Erfgoedprogramma. Tegenwoordig werkt ze bij het Centre
for Global Heritage and Development, een initiatief van de Universiteit
Leiden, de Technische Universiteit Delft en Erasmus Universiteit
Rotterdam om interdisciplinair erfgoedonderzoek te bevorderen
en maatschappelijk relevante erfgoedprojecten op te zetten.
De aflevering van de KRO-serie 'Brieven Boven Water' is online
te bekijken via http://brievenbovenwater.kro.nl, seizoen 3, uitzending
26 oktober 2013, tweede item. De minidocumentaire over de stenen
is te bekijken via https://vimeo.com/80945529.
3) Enkele poststenen zijn nog te zien in Slave Lodge, een museum in
Kaapstad over de slavenhandel en de rijke diversiteit van de bevolking
van Zuid-Afrika.
Zeeuws Erfgoed 1 4 juni 2015 02
