psnL
^k?}J
c Jr. 2 A
if
7
r*
A
|T
V
7
rv
Iflpr
K
Stadsplattegrond van Reimerswaal met de belangrijkste gebouwen,
door Jacob van Deventer (circa 1565). Legenda: 1 Parochiekerk,
2 Klooster Celle-, Brood- of Zwarte Zusters, 3 Wester- of Koepoort,
4 Noord-, Vrouwen- of Waterpoort, 5 Oost- of Wittepoort, 6 Getijmolen,
7 Molenwater, 8 Markt, 9 Zoutketen (auteur naar Van der Krogt 1995).
Grafmonument met gebedsportret van Adriaan van Reimerswaal en
zijn vrouw Johanna van Glymes in de Sint-Gertrudiskerk, Bergen op Zoom
(foto H.M.D. Dekker).
Adriaan is woedend en beschuldigt schepen Jan Hendriksz
van het heulen met ingelanden en geërfden. Hendriksz
antwoordt dat hij een 'vremdt man' is, 'elcx vriendscepe
behouvende ende eenen voet lands niet hebbende' om
gedeelde belangen met de ingelanden te hebben.
'Ghij zijt altijts jegens mij!' schreeuwt Adriaan, en grijpt
naar zijn wapens om de schepen neer te steken. Anderen
komen tijdig tussenbeide, Jan Hendriksz ontvliedt de
vergadering. Diezelfde middag komt het stadsbestuur
opnieuw bijeen, en opnieuw moet Hendriksz vluchten voor
de onbesuisde Adriaan. Buiten wordt hij opgewacht door
neef Govert met een aantal knechten. Hendriksz ontkomt
weer ternauwernood, net als zijn collega Martin Baeck.
Ingelanden durven zich enkele dagen niet op straat te
vertonen, omdat Govert dreigt met zijn Hollandse broers
wraak te zullen nemen. Een knecht van Pieter Govertsz
wordt deerlijk mishandeld.
Achtergrond
Martin Baeck en Willem van Kromvliet, ook al geen
vriend van Adriaan, waren achtereenvolgens baljuw van
Reimerswaal van 1512 tot 1515. Dit ambt was voordien
traditioneel in handen van de familie Van Reimerswaal.
Steunpilaren van Adriaan zijn onder anderen de
burgemeesters Dirk Jansz en Adriaan Vocxz. In 1514 en
1515 proberen ze op instigatie van Adriaan door omkoping
aan de macht te komen. Zelfs Jan Hendriksz wordt
tevergeefs het ambt van stadsdokter voorgespiegeld.
Jansz en Vocxz worden uiteindelijk gekozen vanwege de
'groote bede, instantie en begeerte van joncker Adriaen
van Reymerswale'. De verkiezing wordt ongeldig verklaard
door vorstelijke commissarissen, maar dit vonnis wordt
genegeerd. Jansz en Vocxz zijn in deze jaren niet de enige
corrupte burgemeesters in de stad. Cornelis Jacobsz.,
schout van Assemansbroek, waar de zwakste dijk van de
Watering zich bevindt, heeft stro in de dijk gestopt en dat
met aarde afgedekt. Voor deze misdadige roekeloosheid
wordt hij gevangen genomen, maar door burgemeester
Jacob Speck van Reimerswaal weer in vrijheid gesteld.
Speck is hierbij 'zeere furieuselicken': niet vanwege het
strafbare feit, maar wegens de gevangenneming van de
dader! Ook na het einde van Adriaans ambtsuitoefening
in 1519 veranderde er weinig aan het slechte beheer van
de waterkeringen.
Contacten
Naar aanleiding van de misstanden in Reimerswaal stelt
de procureur-generaal van de Grote Raad in Mechelen een
onderzoek in. Het leidt niet tot vervolging; Adriaan heeft
goede contacten bij de regering in Brussel. Maar leden van
de familie Van Reimerswaal oefenen na 1518 geen ambten
meer uit in de stad. Adriaan verliest door de vloed van
1530 (en de vervolgvloed van 1532) al zijn goederen en
zijn kasteel in de streek. Hij vestigt zich in Bergen op Zoom,
waar hij op 6 mei 1534 overlijdt.
Jan Kuipers, SCEZ
Literatuur
C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de instellingen van
een Zeeuws eiland in de middeleeuwen (Assen 1971).
C. Dekker, 'Tussen twee vloeden. De strijd tegen het water in Zeeland
bewesten Schelde tussen 1530 en 1532', Bijdragen en mededelingen
betreffende de geschiedenis der Nederlanden dl. 103, afl. 4,1988, 607-621.
Cornelis Dekker en Roland Baetens, Geld in het water. Antwerps en Mechels
kapitaal in Zuid-Beveland na de stormvloeden in de zestiende eeuw
(Hilversum 2010). P.C.J. van der Krogt (eindred.), Kaartbeschrijvingen
[bij C. Koeman en J.C. Visser,
De stadsplattegronden van Jacob van Deventer] (Alphen a/d Rijn 1995).
Jan J.B. Kuipers (eindred.), Sluimerend in slik. Verdronken dorpen en
verdronken land in zuidwest Nederland (Middelburg/Vlissingen, 2004).
Jan J.B. Kuipers, Adriaan van Reimerswaal', URL: http://encyclopedievan-
zeeland.nl/ Adriaan_van_Reimerswaal.
Arie van Steensel, Edelen in Zeeland: macht, rijkdom en status in een
laatmiddeleeuwse samenleving (Hilversum 2010).
Zeeuws Erfgoed 1 1
december 2015 04
