Zeeuws Erfgoed 1 1 september 2016 03
ULI'FjRT vv DdEïi v.'y XS, B*r-- riv. rtr -v
WA- a'J'i"" y1 /.«m/j .V '"'h/^iw i y- .-.-
Wolfert van Borssele, in Delft gelyncht in 1299;
tekening Jan Luyken, 1674-1676.
Hollands-Vlaamse oorlogje. Deze oorlogen waren al
begonnen met de Slag bij Westkapelle in 1253 en kwamen
pas ten einde in 1323. Toen werd de Hollandse leen-
plichtigheid aan Vlaanderen voor Zeeland Bewestenschelde
(midden-Zeeland) officieel opgeheven. Dat wil zeggen:
de Hollandse graaf hoefde voor dit gebied geen leenhulde
meer te brengen aan de graaf van Vlaanderen.
Floris was met familieleden en aanhang in honderd schepen
naar de rijksdag in Nijmegen afgevaren om rooms-koning
Albrecht I te vragen Jan II van Avesnes niet als Hollandse
graaf te accepteren. Van die gelegenheid maakte de
kersverse graaf gebruik om zijn zoon Jan zonder Genade
op pad te sturen; zelf verjoeg de graaf rooms-koning
Albrecht uit Nijmegen. De Van Borsseles werden op hun
terugreis bij Kruiningen opgewacht en verslagen.
Ontredderd trok Floris zich met de overlevenden terug op
zijn kasteel van Troje. Toen Jan zonder Genade ook hier
met zijn legertje opdoemde, vluchtten Floris en de zijnen
naar Vlaanderen: "Si lieten thuys al idel staen, Doe si
Janne naken sagen", schrijft Melis Stoke smakelijk in zijn
Rijmkroniek (1305). Floris verbeurde zijn goederen en
sneuvelde in Vlaamse dienst bij Sluis in 1322. Jan zonder
Genade was al in 1302 omgekomen, in Franse dienst tijdens
de legendarische Guldensporenslag. Veel later kwamen het
kasteel en de - intussen - Baronie van Borssele toch weer
in handen van andere Van Borssele-telgen, zoals Frank
van Borssele, echtgenoot van Jacoba van Beieren.
Het werd toen waarschijnlijk bewoond door rentmeesters,
baljuws of andere dienaren. Het restant van het kasteel
verdronk evenals Monster zelf bij de Sint-Felixvloed van
5 november 1530.
Vele fasen
Hoe zag het kasteel er in de woelige jaren rond 1300
ongeveer uit? Op de berg stond onder meer een machtige
donjon (woontoren). De hele berg was geharnast in een
ontzagwekkende ringmuur met steunberen. Een brug
voerde naar de voorburcht, waarop eveneens diverse
gebouwen stonden. Er waren vier fasen nodig geweest om
zover te komen (zie kadertekst hieronder). In al deze fasen
zullen zich op de voorburcht schuren en stallen hebben
bevonden. Ook om de voorburcht lag een gracht, van
plaatselijk ten minste 7,5 meter breed en maximaal 2,45
meter diep. Het jongste onderzoek wees overigens uit dat
de ringmuur onder de voet van de huidige berg ligt, in het
westelijke talud. De huidige voet is dus niet oorspronkelijk!
De Berg van Troje in zijn vierde fase, circa 1300; tekening W.C. Braat, 1961.
Fasen van het kasteel van Monster
1. Eind elfde tot twaalfde eeuw. Eenvoudige
boerennederzetting, mogelijk moated site
(omgracht), op een circa 3 meter hoog bergje.
2. Twaalfde eeuw. Idem, nu op 4,7 meter.
3. Eind twaalfde, begin dertiende eeuw. Laatste
houtbouw, misschien een houten toren, op een
hoogte van 5,4 meter.
4. Dertiende eeuw. Het bergje wordt weer opgehoogd
(nu 7,6 meter NAP). Het talud wordt recht
afgesneden, rondom de berg wordt een ringmuur
met steunberen aangebracht. Ook de gebouwen
worden nu in steen opgetrokken. Op de top komt
een vierkante toren met zijden van circa
6,5 meter; ten oosten ervan, tegen de ringmuur,
een rechthoekige woon- en verdedigingstoren.
Het ovaalachtige platform meet tegenwoordig
circa 9,5 x 12 meter. Ook de voorburcht wordt
'versteend' tot een u-vormig gebouwencomplex,
met de open kant naar de motte gericht.
Na de herdijking van 1616 stond de geschiedenis van
het bergje niet stil. Zo bouwden de Duitsers in de Tweede
Wereldoorlog twee bunkers in de berg, waardoor sporen
van de ringmuur aan de noord- en oostzijde zijn opgeruimd.
Ook door het archeologisch onderzoek van W.C. Braat in
1946 en 1958-1960 is het inwendige van de berg voor
een belangrijk deel vergraven.
