Restauratie Oostbeer Vlissingen
Vlissingen heeft als zeestad lang haar eigen waterhistorie weggestopt. De restauratie van
de Oostbeer aan de Commandoweg in Vlissingen past in een ontwikkeling om verborgen schatten
te kunnen (her)beleven.
RFSrAl H ATIF
OPLfclEM LN
F^hJhl
Oostbeer Commandoweg Vlissingen
Opdrachtgever Gemeente Vlissingen
Aannemer Bouwbedrijf Joziasse, Vlissingen
Scholten Gevel Perfect, Nispen
Vestingstad aan Westerschelde
Vlissingen was tot de tweede helft van de negentiende
eeuw voorzien van vestingwerken. Het was een echte
vestingstad, met als taak de mond van de Westerschelde
te verdedigen. Nadat vanaf 1867 in Nederland de vesting-
status van steden werd opgeheven, verdwenen veel
vestingwerken. Ook in Vlissingen werd begonnen met
de sloop en demping van wallen en stadsgrachten. Aan
de zeezijde bleef echter nog veel historie bewaard, omdat
de vestingmuren ook als zeedijk dien(d)en. Zo is de huidige
Boulevard De Ruyter bijvoorbeeld onderdeel van de in
oorsprong vijftiende- en zestiende-eeuwse zeewerende
verdedigingsmuren. Daarnaast is een onderdeel van
een laatmiddeleeuwse stadspoort, de Gevangentoren,
en een zestiende-eeuwse waterpoort, het Keizersbolwerk,
bewaard gebleven.
Moderne vestingwerken
In 1809, in de Franse tijd (1795-1813), werd Vlissingen
zwaar getroffen door een Engels bombardement.
Bij de wederopbouw liet Napoleon de vesting Vlissingen
ingrijpend moderniseren en uitbreiden. Vlissingen werd aan
de landzijde voorzien van een nieuwe gracht en rondom de
stad werden forten aangelegd. In de periode 1811-1813 werd
aan de oostelijke zijde en aan de westelijke zijde van de
stad een stenen beer gebouwd, die later de namen
Oostbeer en Westbeer kregen. Beide vestingwerken werden
opgetrokken om het water in de vestinggracht rond de stad
te scheiden van het zeewater. Zo werd voorkomen dat de
vestinggracht bij laag water leeg zou lopen. In de beren
bevond zich een gang met schietgaten. De verdedigers van
de stad konden de stad hierdoor ongezien verlaten en veilig
naar de verdedigingswallen buiten de stad vluchten, of de
vijand beschieten. De schuine bovenzijden van de dammen,
de zogenaamde ezelsruggen, waren met gladde natuur
stenen bedekt. In het midden waren deze voorzien van
zogenaamde monniken, massief ronde torentjes met
gladde afgedekte 'mutsen'. Dit alles om aanvallende
soldaten te beletten de vesting via de beer te bereiken.
Voortbestaan veiliggesteld
Nadat het vestingwerk buiten gebruik werd gesteld, werd
in de moderne tijd over de Oostbeer een brug aangelegd.
De brug maakte voetgangers- en fietsverkeer tussen de
stad en Het Eiland mogelijk. Bij de aanleg werd de monnik
gesloopt. De Oostbeer dreigde echter geheel te verdwijnen
toen de Eilanddijk rond 1975 in het kader van de Deltawet
onder handen werd genomen. Na bemiddeling kon
de Oostbeer alsnog behouden blijven, doordat het in de
Restauratie van de Vlissingse Oostbeer met monnik.
nieuwe situatie binnendijks in een groengebied kwam te
liggen. Van de Westbeer bleef minder behouden,
tegenwoordig is alleen nog een klein restant met monnik
in de zeewering zichtbaar. In 1980 kreeg de Oostbeer de
status van rijksmonument, maar de eerste renovatiegelden
waren pas in 1994 beschikbaar. Twintig jaar later lag het
rijksmonument er alweer verloren en verwaarloosd bij,
verstopt onder het groen. Door een negatief voorstel tot
restauratie door het college van B&W dreigde de Oostbeer
alsnog uit het Vlissingse beeld te verdwijnen.
Op aandringen van de gemeenteraad werd een jaar later
alsnog tot restauratie overgegaan. Tegelijkertijd werd
door Stichting Vesting Vlissingen een crowdfundactie
opgezet, om het monument in de nabije toekomst weer
zichtbaar en toegankelijk te maken voor
het publiek.
Restauratie
Het metsel- en voegwerk, het grootste gedeelte van het
restauratiewerk aan dit monument, wordt door Bouwbedrijf
Joziasse als Restauratie Opleidingsproject uitgevoerd. Alle
stenen van de Oostbeer zijn stuk voor stuk geklopt om te
controleren of deze los zitten of niet. De losse stenen zijn
verwijderd en worden opnieuw ingeboet. Het metselwerk is
voor leerlingen zeer leerzaam omdat zij de stenen weer in
oud verband moeten terugplaatsen. Op dit ROP-project is
een metselleerling van Bouwmensen Zuid-West werkzaam.
Zeeuws Erfgoed 19 september 2016 03
