AN BI
MOnuMENTaal
I f Zeeuws Erfgoed
I -
Meer weten? Kijk op www.scez.nl/donateur
UOIOTOn jaargang 16 nr. 1 maart 2017
Zeeuws Erfgoed - blad voor erfgoedliefhebbers is
een uitgave van Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
en verschijnt vier keer per jaar. Dit blad informeert
over het materieel en immaterieel erfgoed in Zeeland.
De activiteiten van de SCEZ worden mede mogelijk
gemaakt door de Provincie Zeeland.
Redactie Saskia Buitenkamp, Marinus van Dintel,
Jan Kuipers, Veronique De Tier en Janneke de Wit
Eindredactie Saskia Buitenkamp, Marinus van Dintel,
Jan Kuipers en Veronique De Tier
Foto's SCEZ, tenzij anders vermeld
Auteursrecht
Het auteursrecht van Zeeuws Erfgoed (gehele uitgave)
berust bij de SCEZ; van externe bijdragen bij de auteurs.
Gehele of gedeeltelijke overname of publicatie van artikelen
is uitsluitend toegestaan met bronvermelding na
toestemming van de SCEZ en de rechthebbende(n).
De SCEZ streeft er met de uiterste zorgvuldigheid naar om
voorafgaand aan het moment van publicatie contact op te
nemen met de rechthebbende(n). Mochten personen of
instanties als rechthebbende(n) alsnog niet benaderd zijn,
dan kunnen zij hiervoor contact opnemen met de redactie.
De SCEZ kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden
gesteld voor door derden aangeleverd beeldmateriaal
waarop auteursrecht berust.
xi r. lm
jm I .lil I.TI-. I
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Postbus 49 4330 AA Middelburg
Bezoekadres Het Schuitvlot, Looierssingel 2
T +31 (0)118-670870 E info@scez.nl
Twitter SCEZ @erfgoedzeeland www.scez.nl
Contact redactie en administratie
Reacties en adreswijzigingen bij voorkeur digitaal
via zeeuwserfgoed@scez.nl of via postbus 49,
4330 AA Middelburg o.v.v. Zeeuws Erfgoed.
Opmaak decreet, Ramon de Nennie, Middelburg
Druk Meulenberg, Middelburg
Aan dit nummer droegen bij
John Akkermans, Gertjan de Boer, Saskia Buitenkamp,
Jeanine Dekker, Robert van Dierendonck,
Marinus van Dintel, Johan Francke, Letty ten Harkel,
Ada van Hoof, Hans Jongepier, David Koren, Jan Kuipers,
Raphael Panhuysen, Josien Pootjes, Peter Sijnke,
Bram Silkens, Wim Scholten, Veronique De Tier,
Truus Trimpe Burger-Mekking, Jeroen Vermeersch en
Janneke de Wit.
ISSN 2352-4766
Losse verkoopprijs 4,50 (alleen aan balie SCEZ)
De SCEZ staat voor behoud en beleving van erfgoed
in een veranderende samenleving. Samen met de vele
andere erfgoedorganisaties in Zeeland houden wij
het erfgoed levend en in beweging.
Donateurs van de SCEZ ondersteunen het erfgoed in
Zeeland. Dat kan al voor 15 euro per jaar.
Dit jaar viert Middelburg 800 jaar stadsrechten. In 1217
werd het stadsrecht verleend door de Vlaamse gravin
Johanna van Constantinopel en de Hollandse graaf
Willem I. Middelburg was toen overigens al een bestuurs
centrum, een handelsplaats en een religieus centrum.
De Zeeuwse hoofdstad groeide in de eeuwen daarna
snel uit tot een welvarende handelsstad.
Door de vele handelscontacten deden in de zestiende
eeuw nieuwe religieuze denkbeelden hier snel hun
intrede. Deze geloofsuitingen, anders dan de heersende
katholieke, vonden steeds meer bijval onder de burger
bevolking. Dit effect werd versterkt door de uitvinding
van de boekdrukkunst en het toenemende alfabetisme.
Na de succesvolle opstand tegen het bewind van Filips II
in de periode 1572-1574, organiseerden de Zeeuwse
calvinisten zich in hoog tempo. Daarentegen verdwenen
door toenemende calvinistische onverdraagzaamheid
andere hervormingsgezinde groeperingen naar de
achtergrond.
Ook de lutheranen werden in eerste instantie door
de calvinisten als afwijkende geloofsgroep gewantrouwd
en om die reden in een schuilkerkpositie gedwongen.
Desalniettemin bleef het aantal Luther-aanhangers in
Middelburg groeien, mede door de komst van veel
Antwerpse lutheranen na de val van die stad in 1585.
Nog in datzelfde jaar werd in Middelburg een lutherse
gemeente gesticht. Begin zeventiende eeuw werden de
lutheranen al meer beschouwd als maatschappelijk aan
vaarde religieuze minderheid. Dit bleek onder andere in
1617, toen het Middelburgse stadsbestuur aan de lutherse
gemeenschap toestemming verleende om de zolder van
een pakhuis aan de Suikerpoort als kerk in te richten.
125 jaar later, in mei 1742, betrok de lutherse gemeente
een nieuw, ruim onderkomen aan de Zuidsingel.
De bouw van deze in barokstijl uitgevoerde zaalkerk
was mede mogelijk gemaakt dankzij steun van het
Middelburgse stadsbestuur. Het godshuis werd gebouwd
naar een ontwerp van plaatselijk stadsbouwmeester
Jan de Munck en is een goed voorbeeld van achttiende-
eeuwse lutherse kerkbouw. Meest in het oog springend
is de rijk uitgevoerde ingangspartij, die door een witte
zwaan - symbool van Luther en de Lutherse Kerk - wordt
bekroond.
In 2013 hield de lutherse gemeente van Middelburg
op te bestaan. Met de aankoop van het inmiddels tot
Sint Augustinuskerk omgedoopte kerkgebouw door de
Oud Katholieke Kerk, in april 2016, is het voortbestaan
van het godshuis voorlopig gegarandeerd.
Zeeuws Erfgoed 3 1 maart 2017 01
