n
C
Wie kent niet de vuurtorens van Breskens en Westkapelle? Of de geelrode bakstenen kustlichten
bij Kaapduinen? Wat velen wellicht niet weten, is dat deze lichten samen met honderd andere
een 'stelsel van verlichting' vormen. Om de Antwerpse haven bereikbaar te maken zijn ze in 1868
op initiatief van België geplaatst. Achter dit lichtenstelsel gaat een fascinerende historie schuil
die bouwhistoricus Gertjan de Boer (1989) in dit artikel uit de doeken doet. Hopelijk zal dit
bijdragen aan de bescherming van dit bedreigd erfgoed tegen oprukkende sloop en verval.
nnnTnTnïïHHWMiHnHimpi^
Op de duinen van Kaapduinen werden in 1868 twee lichten geplaatst. Deze begeleidden de schepen vanaf de Noordzee de Westerschelde op.
Wanneer de kapitein of loods de twee lichten boven elkaar zag, voer hij door het Oostgat de Westerschelde op (bron: internet, Zeelandnet).
Oeververlichting in de negentiende eeuw:
een Europese trend
In de negentiende eeuw nam het nautisch verkeer sterk
toe in de zeeën en op de rivieren. Dit was enerzijds te
wijten aan de groeiende internationale (koloniale) handel,
maar anderzijds ook aan de uitvinding van de eeuw: stoom.
Voor zeilschepen was het einde gekomen. Rond 1900
waren deze vrijwel allemaal gesloopt of voorzien van een
stoommotor. Stoomschepen hadden het grote voordeel
dat zij bij elke weersomstandigheid konden varen, en dat
redelijk exact kon worden aangegeven wanneer de schepen
met lading terug zouden zijn.
De Europese havens wilden allemaal profiteren van
de groeiende internationale handel. Een moordende
concurrentie kwam op gang. Elke haven probeerde zich te
profileren, en keek met argusogen naar de concurrent.
Zo ook de Antwerpse havenmeesters. Met de periode van
de Schelde-afsluiting (1585-1795) nog vers in het geheugen,
deden zij er alles aan om hun haven zo aantrekkelijk
mogelijk te maken. Rond 1850 zagen zij hoe concurrerende
havens bij nacht bereikbaar werden door (stelsels van)
vuurtorens en lichtopstanden. Deze ontwikkeling moet de
havenbonzen flink de schrik op het lijf hebben gejaagd.
Want hoe konden zij de dokken van Antwerpen bij nacht
bereikbaar maken terwijl de rivier erheen - de
Westerschelde - voor 88 kilometer over Nederlands
grondgebied meanderde?
Onderhandelingen in de Permanente Commissie
Er moet in Brussel en Antwerpen flink overlegd zijn voordat
de Belgische commissarissen in de Permanente Commissie
van Toezicht op de Scheldevaart (zie kadertekst op
volgende pagina) op 30 januari 1865 aan hun Nederlandse
ambtgenoten meedeelden dat zij "door hun gouvernement
Zeeuws Erfgoed 3 maart 2017 01
