2018 Europees Jaar
van het Cultureel Erfgoed
Erfgoedorganisaties, overheden en particulieren kunnen zich opmaken voor 2018 Europees Jaar
van het Cultureel Erfgoed. Op 27 april keurde het Europees Parlement het hiervoor ingediende
voorstel van de Europese Commissie goed. Hoewel enigszins laat dag, biedt het themajaar
de mogelijkheid het Europese erfgoed in de schijnwerpers te zetten.
Europa heeft een rijk verleden. Een verleden dat een bron
van inspiratie is, maar ook van conflict. Het wordt ervaren
als anker voor persoonlijke ontwikkeling en collectiviteit en
zorgt voor gevoelens van nostalgie. Daarentegen daagt het
verleden ook uit tot innovatie en verbinding, in heden en
toekomst. Het verleden als een verbindende factor, waarbij
de focus ligt op de overeenkomsten, in plaats van de
verschillen. Intussen zorgt onze hedendaagse omgang met
het verleden voor een snel groeiende hoeveelheid erfgoed.
En dat in een snel veranderende wereld van klimaat
verandering, stedelijke groei en plattelandskrimp,
ontkerkelijking en schaalvergroting en vrijkomende
agrarische bebouwing in de landbouw. Allemaal ontwikke
lingen die vragen om een andere omgang met erfgoed.
De waarde van erfgoed
In de Europese Unie werken circa 300.000 mensen
rechtstreeks in de culturele sector. Indirect worden zelfs
7,8 miljoen banen door de sector gecreëerd. Dit gegeven
is onvoldoende bekend, zowel bij een breed publiek als bij
beleidsmakers en de politiek. Nog steeds wordt cultureel
erfgoed door velen gezien als een luxeproduct, dat alleen
maar geld kost in plaats van dat het wat oplevert: 'Wonen
in een monumentenpand houdt vooral beperkingen en
hoge onderhoudskosten in, erfgoedactiviteiten zijn vooral
leuk als decorum en mogen zeker niet te veel geld kosten",
is vaak de heersende gedachtegang. Intussen wordt
vergeten dat al dit erfgoed met het kleine beetje geld dat
ermee gemoeid is, zorgt voor een sterke verbondenheid
tussen mensen (denk alleen maar aan de vele vrijwilligers)
en indirect voor inkomsten voor onder andere horeca,
middenstand en overheden. Bovendien kan het erfgoed
functioneren als inspiratiebron voor innovatieve
ontwikkelingen. Zo zijn locatie en indeling van historische
panden vaak goed doordacht gekozen en komen vernuftige,
eeuwenoude watersystemen overal in de wereld voor.
Doelen themajaar
De Europese Unie onderkent het belang en de kracht van
het Europese cultureel erfgoed. Dit geldt zowel voor de
aangesloten lidstaten, als naar buiten toe. Zij heeft dan
ook de volgende doelen voor het themajaar vastgesteld:
het inzetten van erfgoed als onderdeel van de culturele
diversiteit en de interculturele dialoog (erfgoed als
bindmiddel), het benutten van erfgoed ten bate van directe
en indirecte economische mogelijkheden en het inzetten
van erfgoed in de bewustwording van de waarde ervan en
de strijd tegen natuurrampen en opzettelijke vernieling
door menselijk handelen (de verwoesting van duizenden
boeddhistische tempels door de Rode Khmer in Cambodja
in 1975, de vernieling van twee reusachtige boeddha
beelden door de Taliban in het Afghaanse Bamyan in 1999,
de systematische vernietiging van Romeinse gebouwen
door Islamitische Staat in het Syrische Palmyra in 2015).
Society in transition
De nadruk in het themajaar zal liggen op het cultureel
erfgoed als gemeenschappelijk Europees gegeven en als
bron van veel nog onontgonnen mogelijkheden voor
participatie, ontwikkeling en identificatie. Society in
transition zal het uitgangspunt vormen. Hierbij wordt
aandacht geschonken aan de betekenis van de huidige
grote veranderingen voor het Europese erfgoed, zoals
culturele diversiteit, demografische veranderingen, klimaat
verandering en duurzaamheid. Voor de financiering van
het themajaar reserveert de Europese Unie 8 miljoen euro.
Dit bedrag is bestemd voor het opzetten van projecten en
het organiseren van activiteiten die het gedeelde Europees
erfgoed zullen beschermen en promoten, zowel op
internationaal als nationaal, regionaal en lokaal niveau.
Budgetverdeling
Een gedeelte van het gereserveerde budget van 8 miljoen
wordt in de vorm van een oproep onder het Creative
Europe-programma uitgeschreven. Een ander deel wordt
toebedeeld aan tien toonaangevende initiatieven op
Europees niveau. Deze tien projecten zijn voornamelijk
gericht op bescherming van erfgoed tegen schade door
natuurrampen en menselijk handelen (vernieling, maar
ook illegale handel in erfgoederen). Daarnaast zullen
initiatieven vanuit bestaande Europese programma's,
zoals Horizon 2020, Erasmus+ en Europese structuur- en
investeringsfondsen worden geïnitieerd. Meer informatie
over de financieringsmogelijkheden volgt in de tweede
helft van dit jaar.
Kansen benutten
Diverse erfgoedplatforms en -organisaties hebben al hun
steun betuigd aan het komende jubileumjaar, waaronder
E-FAITH (Europese koepel voor industrieel en technisch
Erfgoed) en Heemschut. Ook de SCEZ wil de kansen die
dit Europese themajaar biedt benutten en gaat zich de
komende maanden richten op mogelijke activiteiten in
Zeeland. Mocht u als particulier, erfgoedorganisatie of
overheidsinstantie vragen of ideeën hebben over het
themajaar, dan kunt u zich richten tot adviseur
cultuurhistorie en monumenten Marinus van Dintel,
contactpersoon Europese projecten (mp.van.dintel@scez.nl
+31 (0)118-670616).
Zeeuws Erfgoed 1 5 juni 2017 02
