De Schelde volgens de lens van Dert
Drie generaties Dert hebben door de jaren heen foto's gemaakt in opdracht van de NV Koninklijke
Maatschappij De Schelde (KMS), later Koninklijke Schelde Groep BV (KSG). Met de nieuwe expositie
laat het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen niet alleen een beeld van de werf zien, maar ook
van de fotografie van drie generaties Dert over een periode van circa honderd jaar.
www.muzeeum.nl
Ludovicus Franciscus Dert is de grondlegger van de
roemruchte onderneming aan de Nieuwendijk 31 in
Vlissingen. Aanvankelijk verkoopt hij kleding, hoeden en
regenjassen, later ook tabakswaren, odeurs en koffie tot
zowaar levensverzekeringen. Een rasechte ondernemer
dus; tijdens een grote verbouwing in 1900 maakt hij zelfs
gebruik van een wafelkraam om zijn nering te kunnen
voortzetten. Hij koopt in 1908 pand Nieuwendijk 33 en
vestigt daar de verkoop van tabakswaren, met achterin
de winkel een gehoorzaal waar klanten ongestoord kunnen
luisteren naar het nieuwste fenomeen: de grammofoon.
Snelfotografie
Charles Ludovicus verlaat spoedig zijn plaats aan de
kleermakerstafel als zijn vader Ludovicus Franciscus de
fotografie introduceert. In De Tabaksplant op nummer 33
wordt een fotografisch atelier ingericht. In 1912 is er
namelijk al de mogelijkheid van snelfotografie: in tien
minuten kan een portretfoto van goede kwaliteit geleverd
worden. Het atelier maakt ook gebruik van achtergronden,
zoals schepen en stranden. In de jaren twintig van de
twintigste eeuw trekt Charles ook pand nummer 35 bij de
onderneming. Beeld en geluid worden steeds belangrijker.
Als de winkel aan het begin van de Tweede Wereldoorlog
zwaar wordt getroffen, worden de klanten buiten op de
stoep voor de winkel geholpen: voor identiteitsbewijzen
zijn immers pasfoto's nodig.
Johannes Marinus (Hans) Dert komt in 1949 in de winkel
werken. In deze naoorlogse periode floreert de Vlissingse
binnenstad en middenstand: de firma Dert voegt pand
Nieuwendijk 37 toe aan de onderneming. In 1975 - na een
verbouwproject in drie fasen - beschikt de firma Dert over
een hifi-afdeling, een platenkelder en een foto- en film
afdeling. Ook pand Nieuwendijk 39 wordt aan de winkel
toegevoegd. In 1987 viert het bedrijf grootscheeps het
honderdjarig bestaan en laat het heel Vlissingen met
de festiviteiten meegenieten.
Negatievenverzameling
Tien jaar later sluit de firma definitief haar deuren op
15 februari 1997. In 1998 besluit eigenaar Hans Dert zijn
rijke negatievenverzameling in beheer te geven aan het
Gemeentearchief Vlissingen. Hoewel een deel van de
collectie tijdens de watersnoodramp van 1953 verloren
is gegaan, blijft er nog twintig strekkende meter aan
negatieven over. Deze verzameling schetst een prachtig
beeld van de ontwikkeling van Vlissingen door de ogen van
drie generaties Dert. Iedere Vlissinger, waar ook ter wereld,
kent de foto waarop te zien is hoe zeewater bij harde wind
en hoogwater over Boulevard de Ruyter spat.
Expositie in het muZEEum
De collectie Dert is inmiddels officieel overgedragen aan
het Gemeentearchief Vlissingen. Samen met het archief
heeft het Zeeuws maritiem muZEEum voor de expositie
een keuze gemaakt uit de rijke - deels gedigitaliseerde -
collectie. Het heeft zich beperkt tot het beeld dat de drie
Derts hebben vastgelegd van de Koninklijke Schelde door
de jaren heen. Een deelcollectie van duizenden foto's
waaruit een keuze is gemaakt. De relatie tussen de stad en
scheepswerf wordt getoond aan de hand van drie thema's.
Stempel op de stad
De Scheldewerf heeft een onuitwisbare stempel gedrukt
op de maritieme stad Vlissingen. Niet alleen vanwege de
werkgelegenheid, de trots, het geluid van de klinknagels
en de werftoeter, maar ook fysiek: hele wijken die
plaatsmaakten voor de werf en de schepen die er werden
gebouwd en gerepareerd, hoge kranen die de skyline van
de stad domineerden. Vlissingen was de Schelde en de
Schelde was Vlissingen.
In opdracht van de Koninklijke Scheldegroep hebben
de drie Derts het werk op de werf vastgelegd. Van kiel-
leggingen (het begin van de bouw van een schip) tot
tewaterlatingen (einde van de bouw van een schip).
De medische zorg voor het personeel, ontspanning op
de werf (kegelen, sportgroepen) tot hoog bezoek: het werd
allemaal gefotografeerd. Ook technische zaken waar
de Schelde trots op was, kwamen op de gevoelige plaat:
kranen, de machinefabriek, de duikboten, het interieur
van schepen.
Herinneringen
In een interview, te zien op de expositie, vertelt Hans Dert
over zijn leven vroeger; als ondernemer en fotograaf.
Hij herinnert zich de Scheldewerf en de foto-opdrachten.
Ook oud-medewerkers van de Koninklijke Scheldegroep
komen aan het woord.
Heeft u zelf herinneringen aan de Scheldewerf
(als werknemer, als echtgeno(o)t(e) van een Scheldewerker,
als (klein)kind van een werfarbeider), dan nodigt het
muZEEum u uit deze te delen: communicatie@muzeeum.nl.
Bij de expositie 'De Schelde volgens Dert' is een educatie-
en activiteitenprogramma ontwikkeld. Op de website van
het muZEEum is meer hierover te vinden. De expositie
loopt van 14 oktober 2017 tot en met 2 april 2018.
De onlinecollectie van Dert is te bekijken via de Beeldbank
van de website van het Gemeentearchief Vlissingen.
Karen Kroese
Zeeuws Erfgoed 1 0 december 2017 02
