Steengoed schoentje uit Raeren.
'Baardmankruik'
in Westerwald-aardewerk.
Knielende man plant Oranjeboom;
rekenpenning (foto PAN-00020023)
De Zeeuwse overwinning bij Sluis,
1603; rekenpenning
(foto PAN-00020065).
'Stripverhaal' uit Tachtigjarige Oorlog
Schenking collectie Van der Tuin
Het Zeeuws Archeologisch Depot kwam dit jaar in bezit
van de archeologische collectie van Roel van der Tuin
(1937-2014). Zijn kinderen benaderden de SCEZ in mei
via de vrijwilligersvereniging AWN-Zeeland. Van der Tuin
was een enthousiast verzamelaar. Zijn werk bij de
planteziektenkundige dienst in Goes bracht hem overal in
Zeeland. Regelmatig kwam hij daarbij op het spoor van
allerlei archeologica. Zijn laatste wens was dat zijn
verzameling goed bewaard bleef en gebruikt zou worden
om kennis van de Zeeuwse geschiedenis te bevorderen.
De objecten zijn nu beschikbaar voor musea,
tentoonstellingen of wetenschappelijk onderzoek.
Schoentje van steengoed
Een bijzonder stuk aardewerk uit de collectie is een
steengoedschoen of -laars van 10,5 x 8,0 x 6,7 centimeter,
met op de voorkant een gezichtje. Van der Tuin vond het
bij werkzaamheden nabij de Rabobank in Goes. De heer
Mennicken van het Töpfereimuseum Raeren bevestigde
dat het stuk vervaardigd was in Raeren (Duitstalig België).
Het gaat om een zogenaamde fopbeker. Je moet de neus
van de schoen naar beneden houden, anders gaat de
inhoud gedurende het drinken in één keer in de richting
van je gezicht. Dit drinkspel wordt tot de dag van vandaag
vooral in Duitsland gespeeld. Van dergelijke fopbekers zijn
enkele steengoed exemplaren teruggevonden, maar slechts
één van deze is vergelijkbaar met het Goese exemplaar, en
eveneens uitgevoerd in de stijl van een baardmankruik.
Dat exemplaar is gevonden in Alkmaar en bevindt zich in de
collectie van het Museum Boymans van Beuningen (F3069).
Beide exemplaren stammen uit de laatste helft van de
vijftiende of de vroege zestiende eeuw.
Mooi van lelijkheid
Een ander bijzonder object is eveneens een steengoedkan.
Het is een 'baardmankuik' van 24 centimeter hoog, maar
dan in het typerende, grijs met donkerblauwe gedecoreerde
Westerwald-aardewerk. De heer Van der Tuin vond het
object aan de Lange Vorststraat in Goes. De kruik is bijna
compleet en mist het handvat en een deel van de rand. Zij
spreekt vooral tot de verbeelding omdat het vakmanschap
verre van meesterlijk is, waarbij vooral het schilderwerk te
wensen overlaat, met ongelijke blauwe strepen en stippen.
Maar dit is juist wat deze kruik haar charme geeft. De kruik
dateert uit de laatste helft van de zeventiende eeuw.
Eerste wetenschappelijke inventarisatie
Het metaal uit de collectie Van der Tuin omvat honderden
objecten: voornamelijk kledingaccessoires, munten,
gewichten en lakenloden uit de middeleeuwen tot in de
nieuwe tijd. Tijdens de registratie voor het PAN-project
(Portable Antiquities of the Netherlands, www.portable-
antiquities.nl) in samenwerking met de SCEZ, zijn enkele
uitzonderlijke vondsten ontdekt. Naast een snorrebot
(zoemend muziekinstrument) gemaakt van een groot
lakenlood van Middelburg uit 1624, een zestiende-eeuwse
sleutelbos en een meer dan honderd jaar oude Perzische
munt, zijn vijf bijzondere penningen aanwezig. Deze vond
de heer Van der Tuin in de stortgrond van de opgraving
aan Grote Markt in Goes. Het zijn rekenpenningen, die in
rekenkamers als rekeneenheden werden gebruikt op de
legtafel, een soort groot telraam. De Goese penningen
vertonen geen standaard pseudo-muntafbeeldingen, maar
belangrijke momenten uit de Tachtigjarige Oorlog in de
vorm van een 'politiek stripverhaal'. Ze dateren uit het
laatste kwart van de zestiende tot en met het begin van
de zeventiende eeuw. Behalve rekenpenningen zijn het
propaganda-instrumenten tegen de Spaanse vijand.
Twee penningen verwijzen direct naar Zeeland.
Een penning uit 1580 is geslagen in Middelburg met als
onderwerp de aanbieding van de soevereiniteit aan
Willem van Oranje. Een andere toont de zeeslag bij Sluis
in 1603, waarbij de Zeeuwen de Spaanse zeemacht van
Spinola versloegen; ook deze penning is geslagen in
Middelburg. Vermoedelijk zijn de penningen in een
rekenkantoor aan de Grote Markt in Goes gebruikt.
Zeeuws Erfgoed 23 december 2017 04
