Vondsten voor het
voetlicht
Middeleeuwse metaalvondsten uit Elkerzee
In de zomer van 2014 is op een tarweakker in Elkerzee, in de
gemeente Schouwen-Duiveland, een goed geconserveerd
laatmiddeleeuws lakzegelstempel gevonden. Het werd
aangetroffen met behulp van een metaaldetector aan de
rand van het veld, op een tiental meters afstand van de terp
waar tot 1953 de zaalkerk van Elkerzee stond.
Het gevonden zegelstempel weegt 11,68 gram en is gegoten
in een koperlegering. Het heeft een rond stempelvlak met
een diameter van 18 millimeter en is 25 millimeter hoog.
Het stempelvlak heeft een beeldmerk in het centrum, dat
lijkt op een ton of een tonvormig voorwerp. Boven het
beeldmerk is een vijfpuntige ster gegraveerd, rond het
beeldmerk in spiegelbeeld de naam van de eigenaar; dit
duidt op een persoonlijk zegel. Op de keerzijde is een hoge
greepconstructie aanwezig, met ingegraveerde verticale
lijnen die uitmonden in een klavervormig draagoog. Op het
omschrift staat het initiaalskruis gevolgd door een S van
Sigillum (zegel). Het omschrift luidt: S' CLAISE HEINEN. In
modern Nederlands staat dat voor: Zegel van Klaas Heinen.
Eigenaar?
Wanneer het beeldmerk op het zegel inderdaad een ton
voorstelt kan het verwijzen naar het beroep van de
eigenaar, zoals kuiper, brouwer of herbergier. Als de naam
ook elders is opgetekend, is er een kans om het leven van
Klaas Heinen verder te beschrijven. Met dit soort zegels is
die kans echter erg klein. Waar moet bijvoorbeeld worden
begonnen met de zoektocht? Zierikzee lag als grote
middeleeuwse stad het dichtst in de buurt, maar of dat de
bron van het zegel is? Akkers werden bijvoorbeeld al in de
middeleeuwen bemest met aangevoerde compost uit de
steden. Het is zeer waarschijnlijk dat het zegelstempel, met
vele andere voorwerpen op deze manier op de Elkerzeese
akker is beland. Maar de bron zal moeilijk te achterhalen
zijn.
Gespbeugel
Een van de andere middeleeuwse voorwerpen die het veld
prijsgaf, is de beugel van een gesp in Limoges-stijl. Dit type
gesp dateert uit de late twaalfde en de dertiende eeuw. Bij
een intact exemplaar is de gesp opgebouwd uit een brede
beugel met een tussenstijl en een beslagplaat, die bevestigd
is aan de recht afgewerkte zijkant. De gespbeugel is rijk
gedecoreerd met email inlegwerk op de beugel. De beslag-
plaat is versierd met stilistische mens- of dierfiguren en
ingelegd met rood en blauw email. Het geheel werd
vervolgens verguld, wat resulteerde in een opvallende
uitstraling. Doordat deze gespen uit meerdere onderdelen
bestaan worden ze vaak gefragmenteerd gevonden.
Complete exemplaren zijn dan ook zeer zeldzaam.
De Elkerzeese gespbeugel meet over de grootste lengte
51 millimeter en is gedecoreerd met ovale kuiltjes over de
bovenzijde, die waren opgevuld met blauw en wit email.
Aan beide uiteinden zat een platte ronde knop waarvan er
nu nog één over is. Sporen op het oppervlak verraden dat
de beugel ooit was verguld.
Tim Kauling
Aanzicht van het lakzegelstempel.
Beugel van de gesp in Limoges-stijl.
Zeeuws Erfgoed 25 maart 2018 01
