Tijdschriften
Heem- en
oudheidkundige bladen
werken. In tien hoofdstukken wordt
ingegaan op allerlei vormen van
collaboratie zoals deze op Schouwen-
Duiveland plaatsvonden in: de beweging
(over de NSB), de leider (over ir. Jacobus
Ilcken), bunkerbouwers, burgemeesters,
het arbeidsbureau, 'moffenmeiden', 'foute'
helpers, politie en landwacht, wapen
dragers en verraders, internering en
berechting en een slothoofdstuk 'hoe
'fout' was Schouwen-Duiveland?'
Met verantwoording, eindnoten, literatuur
lijst, nawoord, personenregister en
illustratieverantwoording.
Jan Zwemer en Jeanine Dekker,
De kleine geschiedenis van Zeeland voor
dummies (Amersfoort: BBNC uitgevers,
2017) 143 pag.; ill., tek., krt.; ISBN 978-90
453-5404-0. Geschiedenis van de
provincie in een notendop, in een bekend
format van de kleine geschiedenis van
voor dummies. De geschiedenis wordt
verteld in tien hoofdstukjes, waarvan de
laatste tien Zeeuwse iconen bevat.
Dit zijn onder meer het dialect, de A58,
de Zeeuwse schuur, streekdracht, de
kustmarathon en het volkslied. De eerste
negen hoofdstukken behandelen van
oerveen tot de eerste ringdijken, polders
en steden (1150-1350), een handelsgewest
in wording (1350-1560), van opstand naar
welvaart (1560-1670), nieuwe perspec
tieven (1670-1795), landbouwprovincie,
onvrij en vrij (1795-1880), crisissen,
oorlogen en een ramp (1880-1953),
Deltaplan, toerisme en industrie (1954
2000) en Zeeland vandaag. Binnen de
hoofdstukken wordt gebruik gemaakt van
kadertekstjes die zijn aangegeven met drie
pictogrammen: belangrijk, technische info
en citaat. De auteurs blijven niet hangen
in nostalgie of oubolligheid, maar geven
voor de leek een up-to-date beeld van de
geschiedenis van de provincie, zoals
iedere Zeeuw die zou moeten kennen.
JBuJJccLn
^rkhiiu^ Ou dt Zetuwse Kaktn
Het Bulletin Stichting Oude Zeeuwse
Kerken (november 2017) is opgedragen
aan Gerard Lepoeter. De aanleiding was
de Goessche Diepfondsprijs 2017, hem
toegekend door het Prins Bernhard
Cultuurfonds Zeeland voor zijn vele
activiteiten. De lijst met zijn publicaties is
in dit nummer opgenomen, waardoor we
een imponerende indruk krijgen van zijn
belang voor de historiografie van Zeeland.
Ook in dit nummer is weer een bijdrage
van Lepoeter opgenomen: 'Op de scheids
lijn tussen koor en schip'. Vroeger was het
priesterkoor, waar de eredienst werd
gehouden, door een koorhek afgescheiden
van het schip. Na de reformatie werd het
hek dikwijls vervangen door een schot.
Het scheiden van koor en schip - de preek-
kerk - had ook praktische redenen: de
afsluiting van het koor maakte de ruimte
voor bezoekers wat minder koud, de
spreker was beter te verstaan en de
afgesloten ruimte kon nog voor andere
doeleinden gebruikt worden en eiste
minder onderhoud.
Van der Maas schreef: 'De kerk op Den
'Oek', over de protestantse kerk in Hoek in
Zeeuws-Vlaanderen. In 2015 is het
kerkgebouw volledig afgebrand. De auteur
geeft de geschiedenis van het kerkgebouw
weer en een impressie van de in 2016
heropende kerk en de gerestaureerde
toren.
Nehalennia, het tijdschrift van de Zeeuwse
Dialect Vereniging (2017, 4), begint met
een artikel van J. Simons over het album
amicorum - een voorganger van het
poëziealbum en daarna het vrienden
boekje - van Anna van Ceters. Het boekje
dateert uit ongeveer 1617 en was een
soort gastenboekje waarin vrienden en
vriendinnen prenten inplakten en
gedichten of bespiegelingen schreven.
J.H. Midavaine beschrijft hoe het
vissersgehucht Veere zich ontwikkelde tot
een belangrijke haven en handelsplaats in
de vijftiende eeuw. Over de watersnood
van 1953 vertelt S. van Loo, met name
over de gevolgen voor Kruiningen, waar in
en rond het dorp 62 slachtoffers vielen.
Een grappig verhaal is van de hand van
J. Bethlehem over een feestmaaltijd in
1834, waarbij een gedicht werd gedecla
meerd met als slotzin: 'waar Zeeuwen
maaltijd houden, klinkt 't Kielen, Wielen,
Rand om 't Land! De zegswijze wordt
geciteerd in de media, tot in de bekende
woordenboeken toe, knap bedacht door
een hoogbejaarde die een slokje te veel
zal gedronken hebben. Over het Zeeuws
als wereldtaal, door J. van Keymeulen als
lezing gehouden op de Dialectdag in
Kapelle, is in dit nummer een samenvat
ting gegeven. In Nehalennia staan verder
stukjes in streektaal, een gesprek met
Zeeuwse Sien die overal optreedt in het
dialect van Walcheren, iets over de oor
sprong van de Zeeuwse naam De Nooijer
en de verzameling elpees van J. Both.
Zeeland. Tijdschrift van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen 26/4 (2017) 117-160. In dit
nummer besteedt H.M.C. de Jonge
aandacht aan 'Het hemelse rijk van John
Abraham Otte', een Vlissinger die
emigreerde naar de VS en na een studie in
Ann Arbor als medisch-zendeling naar
China vertrok. Daar bouwde hij omstreeks
1887 een ziekenhuis in Xiamen. Ter
nagedachtenis kreeg hij er een standbeeld
en een buste. Jan Zwemer dook in de
geschiedenis van de rubriek 'gemengde
berichten' in de Zierikzeesche Nieuwsbode
in het derde kwart van de negentiende
eeuw. Hierin werden uit nationaal en later
lokaal nieuws grappige of eigenaardige
berichten geplaatst. Het tweede deel van
dit artikel volgt in 2018. In 't is vol van
schatten hier' wordt aandacht besteed aan
de Schotse munten in Zeeland en een
'zeer fraai cranium', een schedel uit 1794
uit de collectie van het Zeeuws
Genootschap. Verder zijn er de kleine
rubrieken aanwinsten, boekbesprekingen
en een muziekbespreking.
In Wij van Zeeland, kwartaalblad van de
Nederlandse Genealogische Vereniging
Afdeling Zeeland (2017, 4), vertelt E. Beket
over zijn eerste bezoek aan het Algemeen
Rijksarchief in Den Haag, op zoek naar zijn
familiegeschiedenis. G.J. Kouwen
onderzoekt de omvang van de joodse
gemeenschap van Middelburg aan het
begin van de negentiende eeuw en
J. Midavaine schrijft het laatste deel
over La Maison De Haute Montagne.
De sinecure van het verplichte psalmvers
leren voor de maandagmorgen op school
behandelt A. Prins. Het onderwijzend
personeel hield zich een halve eeuw
geleden nog niet bezig met uitleg over
de wonderlijke en moeilijke taal.
kon de haringvisserij enkele woelige
decennia van de zestiende eeuw over
leven. Nadat de Spaanse koning Philips II
de stad in handen kreeg en de Tachtig
jarige Oorlog in 1568 uitbrak, kreeg de
economie het zwaar te verduren en ging
het ook mis met de haringvisserij.
M. van den Broeke zoekt het antwoord
op de vraag waarom zoveel hofsteden en
buitenplaatsen op Duiveland tussen 1600
en 1750 eerst opkomen en later toch weer
verdwijnen. A. le Coq schrijft: 'Mislukt en
toch gelukt', over leven en werk van
dr. J. Helder, predikant in Zierikzee.
H. Uil bespreekt 'De zaak Vollgraff', over
de moeilijkheden rond dr. J.A. Vollgraff,
leraar aan de Hogere Burgerschool te
Zierikzee van 1905-1906. Het 'ordepro
bleem' deed hem de das om en na veel
geharrewar werd de leraar al na een jaar
ontslagen.
Eind april 1917 werden in het neutrale
Nederland acht bommen boven Zierikzee
afgeworpen. Corstiaan Prince MA maakt
een reconstructie van deze rampzalige
vergissing, die toch ook wel te wijten was
aan een ongelukkige samenloop van
omstandigheden. A.J. Rotte schenkt de
lezers een terugblik op het proces van het
broodbakken, vanaf de tijd van het bakken
in de gemetselde oven die verhit werd
door mutsaards, takkenbossen. Vóór 1930
werd op de boerderijen nog zelf gebakken,
in bepaalde buurtschappen werd ook wel
een gemeenschappelijke bakkeet gebruikt,
de zogenaamde mek-oven. Een mek was
een soort ovenkoek, een rond brood.
Het laatste artikel in de Kroniek heet
'Oorlogsslachtoffers van Schouwen-
Duiveland' en is geschreven door
J. Steenhof de Jong en W. de Vrieze. Zij
maakten een inventarisatie voor
Schouwen-Duiveland, waaruit bleek dat er
veel meer slachtoffers waren dan gedacht
werd. Aan het eind van het artikel is een
volledige lijst met alle namen en gegevens
afgedrukt, voor zover bekend.
Het jaarboek 2017 Kroniek van het Land
van de Zeemeermin van de Vereniging
Stad en Lande Schouwen-Duiveland is een
kloek exemplaar. A.P. van Vliet behandelt
opkomst en verval van de visserij van
Brouwershaven. Maximiliaan van
Bourgondië verleende in 1544 aan
Brouwershaven 63 voorschriften om de
visserij in goede banen te leiden. Hierdoor
Zeeuws Erfgoed 29 maart 2018 01
