Zeeuwse plattegronden
in stedenatlas Van Deventer
Een vreemd en herkenbaar Zeeland
-lh' SpIïj
tri- «r»
Zeeland met Goedereede, Brielle en Geervliet als Zeeuwse steden. En zonder Zeeuws-Vlaanderen,
dat bij Vlaanderen is opgenomen. Dat is het zowel herkenbare als vreemde beeld van onze provincie
in de stedenatlas van Jacob van Deventer, die ons terugvoert naar de zestiende eeuw.
Kopergravure in kleur van Van Deventers Zeelandkaart (collectie ZA/ZI-I-0058).
Die Zuid-Hollandse plaatsen waren ook in Van Deventers
tijd geen deel (meer) van Zeeland, maar Zeeuws-
Vlaanderen behoorde inderdaad nog tot Vlaanderen en
zou daarvan losraken gedurende de Opstand tegen Spanje.
Deze ontbrandde tijdens Van Deventers leven, dat de jaren
1500/05-1575 besloeg. Het werk van de 'vader van de
Nederlandse cartografie' is niet alleen daarom van belang.
Ook vandaag de dag zijn Van Deventers gewestkaarten en
vooral zijn stadsplattegronden onmisbaar bij archeologisch,
historisch, topografisch, historisch-geografisch en
stedenbouwkundig onderzoek. Sinds dit voorjaar staat
de Stedenatlas Jacob van Deventer van Reinout Rutte en
Bram Vannieuwenhuyze ter beschikking aan alle
onderzoekers en uiteraard de liefhebbers.
Uitputtend veldwerk
Jacob van Deventer groeide weliswaar op in Deventer,
maar werd geboren in Kampen. In 1520 schreef hij zich
in aan de universiteit van Leuven. Zijn intellectuele
belangstelling was breed: hij oefende eerst het beroep van
geneesheer uit, vervolgens was hij actief als wiskundige
en tenslotte wierp hij zich op de cartografie. In 1536
presenteerde Jacob zijn eerste gewestkaart, een 'cartte
van den lande van Brabant'. Zijn kaart van Zeeland werd
opgemeten in 1542-1545. Ook maakte hij in deze periode
kaarten van Holland, Gelre en Friesland. Als eerste maakte
Van Deventer hierbij gebruik van de driehoeksmeting.
Jacobs thuisbasis was Mechelen, maar hij reisde voor zijn
projecten door de Lage Landen, torens en stadsmuren
beklimmend, waarnemend, metend, overleggend,
schetsend.
Van Deventers stedenkartering gebeurde vooral uit
militair-strategisch motief, op initiatief van de Spaanse
Zeeuws Erfgoed 1 2 september 2018 03
