Nieuwe gereformeerde gemeenten
verschil tussen de classis van Amsterdam en de
classis van Walcheren onopgelost zou blijven en
beschouwde hij GuiUams benoeming als een fait
accompLi.
In de volgende jaren richtte de bevlogen en
energieke GuiUam BerthoLf zijn pijlen volop op
het uitbreiden van de bestaande en het stichten
van nieuwe gereformeerde gemeenten in Nieuw-
NederLand. Terwijl hij trouw bleef aan zijn eigen
gemeenten Acquackanonk en Hackensack,
stichtte hij in 1695 een nieuwe gemeente in
Tappan en verrichtte hij na de dood van dominee
Van Varick (1694) parttime pastorale diensten op
Staten Island en Long Island. Hiervoor werd hij nog
in hetzelfde jaar door de classis van Walcheren ge
prezen. Opvarend genoeg is over de navolgende
drie decennia weinig bekend over de handel en
wandel van GuiUam en zijn gezin. Duidelijk is wel
dat de kloof met SeUjns spoedig gedicht was; in
een brief aan de classis van Amsterdam in 1696
noemde SeUjns GuiUam als een van de vijf
predikanten in Nieuw-NederLand, zonder enig
aanvuLLend commentaar. Met de terugkeer naar de
RepubLiek van dominee DeLLius in 1699 en de dood
van dominee SeLijns in 1701 werd GuiLiam BerthoLf
op zijn vijfenveertigste zeLfs de senior predikant in
de (voormaLige) koLonie. Deze roL vervuLde hij ook
richting nieuwe en veeLaL jongere predikanten die
zich in Nieuw-NederLand vestigden. Bekend is
dat deze jongere generatie predikanten GuiLiam
waardeerden, onder andere om zijn inzet,
openheid, vroomheid en gematigdheid. VooraL dit
Laatste zaL de cLassis van Amsterdam zeer hebben
aangesproken. Met de jaren was gebLeken dat
GuiLiam BerthoLf zeker geen orthodoxe puritein
was, waarvoor SeLijns de cLassis van Amsterdam
had gewaarschuwd, maar eerder een bevLogen
en gematigd piëtist, die - ondanks de moeiLijke
uitgangssituatie - de Nederduitse Gereformeerde
Kerk in Noord-Amerika hieLp verankeren.
In maart 1724 beëindigde GuiLiam BerthoLf zijn
werkzaamheden aLs predikant van Acquackanonk
en Hackensack, na ruim 40 jaar zich aLs voorganger
en predikant met hart en zieL voor beide
gemeenten te hebben ingezet. HoeweL niet
geregistreerd, kan uit diverse documenten worden
opgemaakt dat hij kort hierna - in 1726 - is
overLeden. Tijdens zijn ruim 40-jarige verbLijf in
Nieuw-NederLand had GuiLiam veLe gereformeerde
gemeenten op Manhattan, Long IsLand, Staten
IsLand en het grensgebied van de huidige staten
New York en New Jersey bediend. In dit Laatste
gebied stichtte hij daarnaast diverse nieuwe
gereformeerde gemeenten. Tot op de dag van
vandaag kan men zijn naLatenschap hier terug
vinden, in de veLe nog bestaande Dutch Reformed
Churches.
Marinus van DinteL
Verder lezen/bronnen
- Leon van den Broeke, Hans Krabbendam en Dirk Mouw (ed.),
'Transatlantic pieties. Dutch Clergy in Colonial America'. Grand
Rapids, W.B. Eerdmans, 2012.
- Paul Brusse en Wijnand Mijnhardt (red.), 'Geschiedenis van
Zeeland. Deel II: 1550-1700'. Zwolle: WBOOKS, 2012.
- Lucas Ligtenberg, 'De nieuwe wereld van Peter Stuyvesant:
Nederlandse voetsporen in de Verenigde Staten. Amsterdam:
Uitgeverij Balans, 1999.
- Gajus Scheltema, Heleen Westerhuijs en Russell Shorto,
'Exploring historic Dutch New York: New York City, New Jersey
and Delaware. New York: Museum of the City of New York, 2011.
- www.zeeuwseankers.nl, verhalen Gereformeerde vernieuwers in
Zeeland' en 'Voetianen en coccejanen.
Afbeelding
Detail van een achtiende-
eeuwse grafzerk op de
begraafplaats van
Sleepy Hollow.
nr. 3 2019
ZEEUWS ERFGOED
7
