Houten pui
Bewaard gebleven
Afbeelding
Duidelijk zichtbaar
bij het zestiende-eeuwse
laatgotische pand
Karel V aan de Turfkade
in Goes is de overkraging
van de verdiepingen op
bogen, die op
kraagstenen aan
weerszijden van
de vensters rusten.
de rooi Lijn uitstak. In sommige HoLLandse steden
moest de geheLe voorgeveL op vLucht staan, in
Dordrecht en diverse Zeeuwse steden daaren
tegen komen ook voorbeeLden voor waarbij de
onderpui op de begane grond recht uitgevoerd is.
AchtergeveLs staan overigens nooit op vLucht.
Dit kan samenhangen met het feit dat gLaspuien
aan de achterzijde ontbreken.
De houten pui was een beLangrijk eLement in de
HoLLandse en Zeeuwse huizenbouw, zoweL voor
woon- aLs winkeLhuizen. Dit bouwkundige
onderdeeL was een overbLijfseL van de houten
voorgeveLs uit de middeLeeuwen, die aLs bijzonder
kenmerk hadden dat eLke verdieping iets buiten
het onderLiggende geveLdeeL uitstak door gebruik
te maken van horizontaLe baLken die gesteund
werden door consoLes. Het voordeeL van een
houten pui was dat er veeL openingen ten behoeve
van deuren, vensters en Luikopeningen
aangebracht konden worden, zonder dat de
constructie verzwakte. VooraL een groot gLas
oppervLak in het bovengedeeLte van de pui was
wenseLijk, omdat het de voornaamste Lichtbron
van het voorhuis - vaak een werkruimte - was.
De wens voor een goede dagLichttoetreding -
en daarmee een omvangrijk gLasoppervLak - op
de begane grond was soms dermate groot, dat bij
hoekhuizen de pui werd doorgetrokken tot in een
gedeeLte van de zijgeveL of zeLfs tot over de voLLe
zijgeveLbreedte. Door het aanbrengen van een
dergeLijke 'omLopende pui' kreeg een hoekhuis
een grotendeeLs houten onderstuk.
Er is in het westen van NederLand sLechts één
houten geveL bewaard gebLeven, de LaatmiddeL
eeuwse voorgeveL van het voormaLige huis
Sint Pieter aan de Lange DeLft in MiddeLburg.
Deze houten geveL uit circa 1450 kreeg in 1888
een museaLe pLaats aan de westzijde van het
pand Wagenaarstraat 1, dat in datzeLfde jaar in
eigendom kwam van het KoninkLijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen. Van de veLe
verdwenen houten geveLs bestaan heLaas geen tot
weinig foto's of ander betrouwbaar beeLdmateriaaL.
Daarentegen zijn van de huizen op vLucht en de
bijbehorende voorgeveLs nog veeL exempLaren
bewaard gebLeven, in de oude HoLLandse
binnensteden maar ook in de Zeeuwse. ZoweL
in (nagenoeg) authentieke verschijningsvorm, aLs
in een moderner 'jasje' geeft het de inwoner én
bezoeker een inkijkje in de bijzondere
architectonische ontwikkeLing van het HoLLandse
en Zeeuwse woonhuis in de zestiende en de
zeventiende eeuw.
Marinus van DinteL
Verder lezen/bronnen
- R. Meischke, H.J. Zantkuijl en PT.E.E. Rosenberg, 'Huizen in
Nederland. Deel 3. Zeeland en Zuid-Holland' Zwolle,
Waanders Uitgevers, 1997
- Jan Jehee, 'Winkelpuien in Nederland. Ontwikkeling en
architectuur'. Zwolle, WBOOKS, 2015.
14
ZEEUWS ERFGOED
nr. 4 2019
