Zeeuwse
tegeltjeswijsheden
te
M
A je geld
wilwinneJ
Si
mo je mie stront
begi
ginne
Het klinkt misschien wat denigrerend, tegeltjeswijsheden,
maar iedereen weet waarover het gaat: gezegden die
meestal op Delftsblauwe tegeltjes staan afgebeeld.
Veel van deze spreuken zijn volkswijsheden. Wijsheden
die het volk - onze moeders en vaders, onze grootmoeders
en grootvaders en ga zo maar terug in de tijd - gebruikten
om hun kinderen de wijsheden van het leven op een korte,
prikkelende en gemakkelijke manier door te geven.
33
-v,*: s
Geld
E? ,A
maar bekend binnen een familie. We gaan hier in
op de (boven)lokale wijsheden, en dan specifiek
de wijsheden die een Zeeuws tintje hebben, door
het Zeeuwse dialect of omdat ze in Zeeland zijn
opgetekend. Ze werden opgevraagd in een van
de enquêtes van Vraag en Antwoord, een online
dialectenquête van de Stichting Nederlandse
Dialecten.
Volkswijsheden zijn wijsheden van het volk die
ons iets leren over alle aspecten van het leven,
maar sommige aspecten leveren meer wijsheden
op dan andere. Geld, dood en liefde zijn
bijvoorbeeld goed vertegenwoordigd, maar ook
zelfkennis, mensenkennis, opvoeding enzovoort
brengen hun wijsheden mee.
1 Versteeg, K. (1999),
'De geschiedenis van
het aforisme'.
In: Passionate, jg. 6,
pag. 30-36.
Met een moeilijk woord zijn deze uitingen ook
bekend als aforismen. Ze zijn zo oud als de straat.
"Niet lang nadat iemand voor het eerst zijn mond
opendeed en per ongeluk iets zei waar de overige
stamleden over na moesten denken, moet het
aforisme zijn geboren", zei Kees Versteeg.1
De oudst bekende aforismen - en dus ook de
volkswijsheden - zijn reeds duizenden jaren
geleden verzonnen. "De menselijke beschaving
zou nooit tot stand zijn gekomen indien we, naast
onze genen, ook niet onze (quasi-)wijsheden aan
elkaar hadden doorgegeven", aldus Versteeg.
Volkswijsheden zijn dus wijsheden die generatie
na generatie doorgegeven worden. Sommige zijn
heel universeel: iedereen kent wel wijsheden als
'Alles waar een te voor staat is slecht, behalve
tevreden', die gemeengoed zijn geworden in onze
taal. Maar andere zijn heel lokaal of zelfs alleen
Van geld word je misschien niet gelukkig, zoals
vaak wordt beweerd, maar het levert wel heel wat
wijsheden op, ook in Zeeland. Ons bin zuunig
nietwaar! In Zeeland hoor je als variant op het
algemene 'Geld maakt niet gelukkig' een
genuanceerde versie: Geld brieng nie oaltiedzege,
mae 't is een makkelijke wandelstok
Als je rijk wil worden, moet je - als je geen rijke
ouders hebt die je op weg helpen - toch ergens
beginnen: A je geld wil winnen, mo je mie stront
beginnen. Een goede leerschool, onder aan de
ladder beginnen. Geld wordt je niet zomaar in de
schoot geworpen, er moet voor gewerkt worden:
Je krieg gin pluumbedde. Nee, je mot er zellef ard
voe werken. Nochtans zijn er ook pessimisten die
10
ZEEUWS ERFGOED
nr. 1 2020
