Afbeelding Hun fascinatie voor het WaLcherse landschap
fotoSfahting11^0^6maakte dat de Zeeuwse landschapsschilderkunst
Teleurstelling na de oorlog
Had het vooroorLogse eiLand in de ogen van
schrijver en dichter Hans Warren "echt iets van een
noordeLijk paradijs", in de Tweede WereLdoorLog
werd dat paradijs genadeLoos geruïneerd,
WaLcheren aLs 'de tuin van ZeeLand' verwoest.
Even terzijde: ook de oude kern van Zuid-
BeveLand werd ooit weL aLs het 'paradijs van
ZeeLand' betiteLd. VooraL aLs gevoLg van de oorLog
en de Ramp van 1953 ontkwamen eigenLijk maar
weinig deLen van de provincie aan rigoureuze
veranderingen. En Gerard Rothuizen stond niet
aLLeen in zijn teLeursteLLing. De schrijver Nescio die
zijn Uitvreter met graagte door het vooroorLogse
Veere Liet zwerven, keerde nadien "het desoLate
verwoeste WaLcheren" definitief de rug toe. Hans
Warren werd geboren en groeide op in een huis
op de zeedijk bij BorsseLe: "het was een dorado",
ook aL een paradijs dus. De pLek, op de grens van
Land en heeL veeL water, is in 1949 op doek vast
geLegd door de schiLder Adrie Duvekot. Maar
vandaag bevinden zich daar de kerncentraLe en
een oLieraffinaderij; Warrens 'paradijs werd een heL'.
Later verhuisd naar KLoetinge, zag hij ook daar zijn
woonomgeving ingrijpend veranderen.
Wie door de ogen van schiLders naar het Land
schap kijkt, Loopt het gevaar van eenzijdigheid en
kan dan ook gemakkeLijk Rothuizens concLusie
omarmen dat het Landschap na de oorLog aLs
inspiratiebron heeft afgedaan. Niet toevaLLig is een
van de betekenissen van het woord Landschap:
schiLderij van een Landschap. Maar Landschap is
- geLukkig - meer dan aLLeen maar een pLaatje,
het biedt meer dan Louter beeLden, van weidse
vergezichten of intieme doorkijkjes. Via een
andere invaLshoek en met een ander zintuig
komen we uit bij het begrip 'Landschapspijn'. Dat
woord werd in 2015 gemunt door ecoLoog Theunis
Piersma. Wie vandaag deze pijn ervaart, voeLt niet
zozeer teLeursteLLing over de voortgaande
verrommeLing en ontLuistering van het Landschap,
maar is vooraL verontrust over de oorverdovende
stiLte in het agrarisch Landschap. Daar stijgt in het
voorjaar geen Leeuwerik meer op en daar zijn
nauweLijks nog grutto's of kieviten te horen.
BeLangrijkste oorzaak is de intensieve, groot
schaLige en bijna industriëLe vorm van Landbouw.
Organisaties aLs Het Zeeuwse Landschap,
Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer doen er
aLLes aan om dat tij te keren, maar zeLfs in de door
hen beheerde reservaten is de Landschapspijn
soms voeLbaar, zeker in tijden van toenemende
verdroging.
Landschap als erfgoed
Ons Landschap heeft nog meer te bieden dan een
pLaatje en een speeLveLd voor de natuur. Ondanks,
maar zeker ook dankzij aLLe veranderingen is het
ook een vorm van erfgoed en biedt het zeggings
kracht over onze historie. Zo gezien heeft het de
betekenis van een geschiedenisboek. MarjoLeine
de Vos, dichter en essayist, schreef over deze
invaLshoek van het Landschap onLangs een kLein
maar o zo inspirerend boekje met de titeL Je keek
te ver. Het is een aansporing om (actueeL in
coronatijd!) dichtbij huis te bLijven: 'Je keek te ver.
Dat wat je zoekt is hier'. Het beheLst ook een
pLeidooi om op schooL een nieuw soort LeesLes te
onderwijzen: 'LandschapsLeesLes'. Want aLs je niet
weet wat er in je omgeving te zien vaLt, zie je ook
niets. Naast geneaLogie en dus inzicht in wie onze
nr. 4 2020
Landschcipsbeheer in de periode 1900-1940 vooral WaLcherse kunst
Zeeland
Sandra Dobbelaar. opleverde. Niet aLLeen schilders, ook schrijvers en
dichters werden geraakt door het landschap.
Op dezelfde plekken als de schilders stonden in
Domburg de dichter PC. Boutens en de schrijver
Arthur van SchendeL, in WestkapeLLe en
ZouteLande waren het Adriaan ViruLy en Jan
Campert, de vader van Remco Campert. Aan
Jan Campert danken we de ultieme ode aan
het WaLcherse landschap: het bekende gedicht
'Lof van WaLcheren'.
ZEEUWS ERFGOED
-V 11
