Illegale grenspassages
Opnieuw zichtbaar
Afbeelding Links
Duiker onder de Braak
manstraat, vermoedelijk
ook gebruikt om illegaal
de grens te passeren en
daarmee de doden-
draad, die boven op
de weg liep.
Afbeelding rechts
Kunstwerk in Boekhoute,
ter herinnering aan
de dodendraad.
kanaal verplaatst en zaten de bewoners nog
steeds klem, maar wat minder dan in de vorige
variant. Dit gebiedje werd 'KLein-BeLgië' genoemd.
Rieks Soepenberg, uit MiddeLburg, maakte er in
2004 een documentaire over.
Op verschiLLende manieren trachtten mensen de
draad te passeren. Soms met trapjes en houten
Ladders, soms door er een tapijt overheen te
gooien. Ook werden regentonnen ingezet, waar
van de onder- en bovenafdekking was verwijderd.
Toen deze wijze van ontsnappen bekendheid
kreeg, werden mensen die zich in de grensstreek
ophieLden met een regenton aL bij voorbaat
gearresteerd. Ook werden er iLLegaLe houten
'passeursramen' gebruikt, om de draden middeLs
een niet-geLeidbaar houten frame uit eLkaar te
duwen zodat men ertussendoor kon kruipen.
Zonder gevaar waren deze middeLen zeker niet.
Naar schatting zijn er in die paar jaar circa duizend
mensen bij de draad overLeden. Soms door het
verkeerd inschatten van risico's, maar ook door
de haast en angst om opgemerkt te worden of
een ongecontroLeerd manoeuvre. Het Leeuwen
deeL van deze mensen werd geëLektrocuteerd,
maar naar schatting een kwart van hen werd
neergeschoten bij de grens. Dit waren niet aLLeen
BeLgische en Duitse deserteurs die naar
NederLand wensten te ontsnappen, maar ook
vLuchteLingen, smokkeLaars en grensbewoners
die per ongeLuk met de eLektriciteit in aanraking
kwamen. Er stond 2.000 voLt op de draad en
eLektriciteit was toentertijd nog geen wijdverbreid
fenomeen. Er zijn verschiLLende versLagen en
rapporten (en zeLfs foto's) bekend die beschrijven
hoe gruweLijk een eLektrocutie was. SLachtoffers
raakten veeLaL ernstig (zwartgebLakerd) verbrand
of verminkt en in enkeLe gevaL waren er zeLfs
paarsachtige vLammen te zien. Ongeveer tien
procent van het aantaL gesneuveLden vieL aan
NederLandse zijde. Hier betrof het uitsLuitend
eLektrocuties, want het was Duitsers verboden te
schieten in NederLandse richting (over de grens
heen).
Na de oorLog werd de draad sneL ontmanteLd.
Bewoners konden de draden gebruiken aLs
afrastering voor het vee en dergeLijke. De houten
paLen (en wachthuisjes) werden vooraL gebruikt
om thuis de kacheL op te stoken (de oorLog
eindigde in november). Hierdoor werden in rap
tempo aLLe sporen uitgewist en Leek het enige
jaren Later aLsof deze geschiedenis er nooit was
geweest. Met name in de aanLoop naar de
herdenking van 100 jaar Dodendraad zijn er veeL
activiteiten georganiseerd, van Lezingen tot aan
projecten om deze geschiedenis ook in het grens
Landschap weer beLeefbaar te maken. Bij het
grensdorp CLinge (NederLand) - De KLinge (BeLgië)
is er een deeL van de oude grens met draad
versperring teruggebouwd. Bij de Braakmanstraat
ten zuiden PhiLippine is er zeLfs een wachttoren
gereconstrueerd en bij Boekhouterhaven een
kunstwerk gepLaatst dat refereert aan de
porseLeinen isoLatoren van de draad. Ook zijn er
in 2018 door schoLieren en bewoners Langs de
geheLe strook bLoemboLLen gepLant, waardoor in
de Lente een zee aan krokussen de verborgen
geschiedenis weer (tijdeLijk) bLootLegt. Ook buiten
ZeeLand zijn er reconstructies en monumenten
gepLaatst zoaLs bij MaasmecheLen en Sippenaken
(grens met Limburg). Het NederLandse
OpenLuchtmuseum in Arnhem heeft inmiddeLs
een stuk grens met dodendraad gereconstrueerd
en in de coLLectie opgenomen. De dodendraad is
dan ook een beLangrijke getuigenis van een
beLangrijke internationaLe oorLog die van grote
invLoed is geweest op de heLe twintigste eeuw én
een voorbeeLd van hoe rimpeLingen in de interna
tionaLe poLitiek middeLs de grens direct doorwerken
in het dageLijks Leven van de LokaLe bewoners.
David Koren
26
ZEEUWS ERFGOED
nr. 4 2020
