Belang en betekenis
Afbeelding Links
De achttiende-eeuwse
rijksmonum entale
Lutherse kerk aan de
Molenstraat in Groede,
gebouwd door en voor
de Salzburgse
vluchtelingen.
Afbeelding
rechtsboven
Twee Oostenrijkse
grenspalen die nu als
hekpalen van het 'Hof
van Autriche' worden
gebruikt, een boerderij
aan de Graaf Jansdijk
in Westdorpe.
Afbeelding
rechtsonder
Oostenrijkse grenspalen
op de kop van de
Damse vaart in Sluis.
Meer Lezen?
Krujter, C.J. de (2006).
Salzburgse vluchte
lingen in Zeeland.
Immigratie en
integratie in de
achttiende eeuw. Goes.
- Schultz Jacobi, J.C.
(1981). 'Nederland en
de evangelische
Salzburgers'. In:
Bijdragen tot de
geschiedenis van
West-Zeeuws-
Vlaanderen 10, 3-220.
- Stuij, PW (1998). De
Lage Landen en hun
grenzen. Tussen
Verdun en Londen:
1000 jaar grens-
geschiedenis met
Frankrijk. Terneuzen.
- www.
zeeuwseankers. n l/
verhaal/salzburgse-
vluchtelingen.
werden gehuisvest in oude bouwvallige schuren,
stallen en keten waar voorheen Vlaamse
landarbeiders waren gehuisvest. Bovendien
bleken er valse beloften te zijn gedaan omtrent
gratis huisvesting en arbeidsinzet.
Tot overmaat van ramp bleek het leeuwendeel
van de Salzburgers geen landarbeiders, maar
ambachtslieden en mijnwerkers, die landbouw
er in Oostenrijk hoogstens 'bij' deden. Het bleek
lastig om hen de fijne kneepjes van landbouw
in de polders bij te brengen, mede door het taal
probleem. Daarbij waren sommige immigranten
te oud voor welke arbeid dan ook en waren er ook
relatief veel kinderen en gehandicapten onder
de immigranten. Bovendien maakte een epidemie
in 1733 meer dan 100 slachtoffers, waardoor een
groot deel van de immigranten besloot door te
reizen naar Frankfurt. Eind 1733 waren er nog maar
zo'n 240 mensen in het gebied over.
De Lutherse gemeente in Amsterdam bleek
echter bereid de achterblijvers te ondersteunen,
zowel met huisvesting, land voor de landbouwers
onder hen, en met het stichten van een parochie in
Groede. Deze nog altijd bestaande kerk aan de
Molenstraat werd in 1743 ingewijd. Het Salzburgse
dialect van de migranten verdween snel. De groep
Salzburgers was te klein om de eigen (Duitse) taal
te handhaven en bovendien genoot hun eigen
lokale dialect - dat veelal door de lagere sociale
klassen werd gesproken - te weinig prestige. Wèl
zijn er in het West-Zeeuws-Vlaams nog enkele
uitdrukkingen die naar de Salzburgers verwijzen
en ook zijn er nog altijd veel Zeeuws-Vlaamse
familienamen van Oostenrijkse (Salzburgse)
herkomst, zoals Auer, Ekkebus, Keijmel en
Wemelsfelder.
De Oostenrijkse Nederlanden bleken als
territoriale eenheid geen lang leven beschoren.
Met grote regelmaat kwam het tot confticten
en oorlogen tussen Frankrijk en Oostenrijk.
De Oostenrijkse grens met de Republiek bleef
daarbij wel gehandhaafd. De Oostenrijkse grens
palen verloren hun actualiteit met de opmars van
het Franse leger van Napoleon vanaf 1795 en met
de complete herschikking van de Europese kaart,
waarbij ook de Republiek ophield te bestaan.
Toen na de val van Napoleon in 1815 de rook weer
was opgetrokken, waren de Oostenrijke palen niet
meer relevant, maar konden ze gewoon blijven
staan. En ook na de Belgische afscheiding liet men
de palen ongemoeid, voor zover ze niet verwijderd
werden door 'Jan en alleman' of begraven werden.
Vanaf de jaren '60 werden de meeste Oostenrijkse
grenspalen op Nederlands grondgebied
aangewezen als rijksmonument, onder andere
vanwege de zeldzaamheid en de architectuur
historische waarde. Maar de palen zijn natuurlijk
ook van groot historisch belang. Niet alleen voor
de geschiedenis van ons eigen land, maar ook
voor de Europese geschiedenis. Ze zijn een
belangrijke getuigenis van hoe de Europese kaart
voortdurend aan wijzingen onderhevig was, hoe
grote rijken zoals Oostenrijk(-Hongarije)
opkwamen en verdwenen, en hoe dynastieke
ontwikkelingen zich vertaalden op de kaart. Maar
naast dit historische en geopolitieke belang zijn
het nu vooral - esthetisch gezien - fraaie land
schapsrelicten. Bovendien dragen ze bij aan de
rijkdom aan verhalen die zo kenmerkend is voor
een grensregio als Zeeuws-Vlaanderen.
David Koren
nr. 2 2021
ZEEUWS ERFGOED
13
