0
"Plaats- en familie
namen zijn een ode
aan het landschap"
Woonplaatsnamen
Slot
Ook famiLienamen zijn oud. Ze ontstonden toen er
behoefte was om mensen die eenzeLfde naam
hadden van eLkaar te onderscheiden. ALs er in je
onmiddeLLijke omgeving twee WiLLems woonden,
was het soms nodig om te weten over wie je het
had. ALs de ene op de heide woonde en de andere
bij een bos, kon de woonpLaats dienen aLs onder
scheidende factor. Onderscheidende factoren
waren bijvoorbeeLd de herkomst (vaders- en
moedersnamen zoaLs WiLLemse, Janse, het
beroep (SLager, Dekker), een uiterLijk kenmerk of
een karaktertrek (GeeLhoed, KLeinepier, De WiLde)
of de geografische herkomst (Van Groningen,
Devrieze) of woonpLaats (Van BiervLiet, Van den
Bossche). Een deeL van de woonpLaatsnamen
verwijst naar eLementen uit het Landschap.
Namen zoaLs Van de VeLde, Van de Woestijne
en Van der Heijden verwijzen naar onontgonnen
gebied. Veld betekende oorspronkeLijk 'woeste
vLakte'. Maar ook bij famiLienamen is het water
(moerassen, pLassen, poeLen) niet ver weg. Broek
was de meest gangbare naam voor een moeras.
Het kon een waterziek weiLand aanduiden. In heeL
NederLand en VLaanderen heten mensen Van den
Broecke. MoerLand en Moerman(s) woonden bij
het moer, ook aL een moerassig gebied. Het echte
water vind je in namen met meer (Van der Meer),
ven (Vervenne), vijver (Van de Vijver), poel (PoeL
man), put (Van de putte) en weel (Van WeeL).
Plaatsnaambord van het dorp Kruiningen, gemeente Reimerswaal,
vanaf de Hansweertsestraatweg
Ook de bossen zijn sterk vertegenwoordigd in het
NederLandse namenarsenaaL: Van den Bossche,
van der Wouden, Van den Houtte,
Typisch Zeeuwse namen die we bij de Land
schapseLementen kunnen pLaatsen zijn OverduLve,
Van OverduLve en Bij of Van de Va(a)te. Een vate is
een drinkpLaats voor de dieren, een openbare wa
terput en een dulve is een sLoot.
AkkerLand bestond in aLLerLei vormen: je had
akkers, kouters 'groot stuk bouwLand' (vooraL in
het westen van het taaLgebied), stringen 'smaL stuk
bouwLand' en bulken 'omheind perceeL'. ALLe vind je
ze in achternamen terug: Akkerman, Vercouteren,
Verstringhe en Van de BuLck. WeiLanden worden
weerspiegeLd in Van der Wei, Vermeersch en
Van den Bempt. Mede, meers en beemd verwijzen
aLLe drie naar uitgestrekte hooiveLden op waterrijk
terrein. Mede en made, afleidingen van het
werkwoord maaien, zijn typisch voor de poLder
gebieden in BeLgië en NederLand. Meers hoort
thuis in de VLaamse diaLecten en dus ook in het
Zeeuws-VLaams; etymoLogisch is het van dezeLfde
oorsprong aLs de waternaam meer. Beemd is een
Brabants-Limburgs woord. Vermeersch is een
typische Zeeuws-VLaamse naam in NederLand.
Ook eigennamen - zoweL pLaatsnamen aLs
famiLienamen - brengen aLs het ware een ode aan
het Landschap. Ze vormen soms zeLfs een
schatkist met taaLmateriaaL dat Langzaam aan het
verdwijnen is. Woorden aLs vate en dulve bLijven
Leven in de famiLienamen, maar ook nisse en plaat
in pLaatsnamen Leveren ons een andere bLik op
het verLeden. In eigennamen (en daarmee de taaL)
Leeft het Landschap voort, misschien zeLfs
Landschapsvormen of eLementen die er nu niet
meer zijn.
Veronique De Tier
Bronnen
- Berns, J. (2001), Van Aalbrechtse en Breunesse: familienamen in
Zeeland. In: De Tier, V A Marynissen (red.), Het dialectenboek 6.
- Van de streek. De weerspiegeling van de dialecten in familie
namen, p 211-218. Stichting Nederlandse Dialecten, Groesbeek.
- Devos, M. (2001), Het landschap in eigennamen. In: De Tier, V. A
Marynissen (red.), Het dialectenboek 6. Van de streek.
De weerspiegeling van de dialecten in familienamen, p. 17-54.
- Stichting Nederlandse Dialecten, Groesbeek.
- Marynissen, A. (2011) Namen. In: Van der Sis, N. Dialectatlas van
het Nederlands, p. 300-353. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam.
nr. 2 2021
ZEEUWS ERFGOED
7
