ZEEUWS ERFGOED
Grens als attractie?
Afbeelding Links
Het voormalige
douanekantoor is nu
een populaire frituur
toepasselijk
'De Grenspost'genaamd.
Afbeelding rechts
De in 1859 gebouwde
stenen korenmolen werd
in 1925 onttakeld.
De molenromp wordt
nu gebruikt als
opslagruimte en vervult
vooral een belangrijke
landschappelijke functie.
Bronnen
- PW Stuij (2010).
'Lotgevallen van de
grenzen van Overslag'.
In: Nieuwsbrief
Heemkundige Kring
Terneuzen, 2010, nr.
73, pp. 4-35.
- PW Stuij (1990).
Zeeu wsch - Vlaanderen
De geschiedenis van
een grensgebied. De
Walburg Pers.
- 'Overslag grenzeloze
tweeling'. Een docu
mentaire van Leen
Muller en Theo van
Esbroek (2011).
nr. 3 2021
langs de Nederlands-Belgische grens. Grenspaal
298 kwam bij het douanekantoor te staan en grens
paal 299 diende duidelijk aan te geven dat de grens
de zuidzijde van het smalle straatje 'De Gebuurte'
volgt. Al snel werd het 'De Tweeling' gedoopt.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam het
Belgische deel van het dorp buiten de Dooden-
draad te liggen. Vanwege de kronkelige en dicht
op elkaar gebouwde huizen bleek het voor de
Duitsers niet mogelijk om de draad precies op
de grens aan te leggen. Hierdoor kwamen de
bewoners van Belgisch Overslag in een soort
'niemandsland' te wonen, ingeklemd tussen
de echte grens en de draad. De Belgische wens
tot annexatie van Zeeuws-Vlaanderen vond in
Overslag geen gehoor, omdat de gemeenteraad
in 1919 een aanhankelijkheidsbetuiging aan
het Nederlandse vorstenhuis deed. Nadien
bleef het rustig.
Vanuit het toeristisch beleid van de gemeente
Terneuzen om alle kernen van de gemeente te
'thematiseren', ofwel van een eigen en herkenbare
identiteit te voorzien, is er medio 2010 voor
gekozen om Overslag te profileren als grensdorp.
De geuzennaam die daarbij aan het dorp is toe
gekend is 'Grenzeloze tweeling'. Dit verwijst zowel
naar de verbondenheid tussen het Nederlandse
en Belgische deel van dit dorp, maar ook naar de
grenspalen in kwestie. Met behulp van een
Europese subsidie voor plattelandsontwikkeling is
de grens ook geaccentueerd met onder meer
borden, een verbeelding van het wapen en andere
kleine ingrepen in de openbare ruimte. Vanaf de
kerk vertrekt ook een acht kilometer lang
Grenspad dat loopt door het Wachtebeekse
krekengebied en de grens met Zeeuws-Vlaanderen.
Deze kerk, de classicistische aan Onze-Lieve-
Vrouw Geboorte gewijde dorpskerk staat in het
Belgische gedeelte van het dorp. Het gebouw
dateert in de kern uit de achttiende eeuw, maar
werd fors uitgebreid in de tweede helft van de
negentiende eeuw. Op het nabijgelegen kerkhof
bevindt zich nog een Lourdesgrot. De molen van
het dorp, of wat daar nog van over is, bevindt zich
daarentegen weer aan de Nederlandse kant van
de grens. Deze stenen korenmolen symboliseert
het toegenomen belang van de landbouw (na het
teloorgaan van de oude handelsfunctie van het
dorp). Hoewel de molen in 1925 onttakeld werd
na het breken van een roe, bleef het een zeer
beeldbepalend element voor het dorp en werd
de stomp in 2004 aangewezen als rijksmonument.
Een andere belangrijke 'gemeenschappelijke
voorziening' heeft rechtstreeks met de grens te
maken en betreft het douanekantoor. Het bevindt
zich feitelijk op Belgisch grondgebied, maar heeft
tactisch gezien wel twee ingangen. Een ingang
was direct toegankelijk vanaf Nederlandse bodem,
bedoeld voor de Nederlandse beambten die zo
direct bij de Nederlandse balie uitkwamen.
Tegenwoordig vervult het kantoor geen functie
meer die de deling van het dorp benadrukt, maar
juist andersom. Het is nu een populaire frituur waar
het hele dorp samenkomt, toepasselijk
'De Grenspost' genaamd. Maar ook de jaarlijkse
'Overslagse feesten' brengt de mensen bij elkaar,
evenals koninklijke bezoeken waarbij het tweeling
dorp aan beide zijden van de grens uitloopt. De
uitbundigheid bij dergelijke gelegenheden past
bij het feit dat Overslag - om precies te zijn bij
grenspaal 300 - het meest zuidelijke stukje van
Zeeland is.
David Koren